اصفهان و زاینده‌رود، منبع الهام هنرمندان

10:25

یک پیشکسوت نقاشی اصفهان با بیان اینکه زاینده‌رود فقط یک رود در اصفهان نیست، بلکه پدیدآورندۀ مجموعه‌ای از زیست است، گفت: زاینده‌رود همیشه یک زایندگی فرهنگی و تصویری پدید می‌آورد که منبع الهام بسیاری از هنرمندان اصفهان بوده و هست.
از روز گذشته که به نام روز جهانی آب نام‌گذاری شده است، زاینده‌رود نیز گشوده شد و امروز نیز جریان آب از مسیر رودخانه در شهر اصفهان عبور خواهد کرد تا یک‌بار دیگر زایندگیِ خود را به رخ بکشد و بگوید که باید همیشگی باشد تا جریان زندگی، چونان گذشته در نصف‌جهان، جاری باشد و ساری. قطعاً این رود از دیرباز منبع الهام هنرمندان بسیاری بوده است و آثار مختلف و البته ویژه‌ای با نظر به آن و گام نهادن در کنارش، نشستن بر حاشیه‌اش و نفس کشیدن در هوایش خلق شده است. همین موضوع را با یکی از هنرمندان نقاش اصفهان درمیان گذاشتیم و او دربارۀ اثرگذاریِ زاینده‌رود بر روی هنر و البته بر نقاشی‌هایش گفت.
حسین تحویلیان، که از هنرمندان پیشکسوت نقاشی در اصفهان است و تاکنون مجموعه‌های درخشانی را با موضوع زاینده‌رود بر بوم نقاشی به تصویر کشیده است، در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: به دلیل اینکه اصفهانی و ساکن اصفهان هستم، در اکثر مواقع، منابع مطالعاتی تصویری من از اصفهان است. زاینده‌رود نیز چه زمانی که سرشار از آب بود و چه زمانی که خشک شد یکی از منابعی است که بر روی آن کار کرده‌ام و تعداد کثیری از آثار من درباره این رودخانه یا رگ حیاتی اصفهان شکل گرفته است.
وی افزود: چندین مجموعه با عناوین مختلف درباره زاینده‌رود کار کرده‌ام مانند مجموعه «پرواز» که دربارۀ تالاب گاوخونی است، یا مجموعه «عبور» که درباره زاینده‌رود است و مجموعه‌های دیگری که به خشکی و کم‌آبی زاینده‌رود می‌پردازند.
این نقاش اصفهانی با بیان اینکه آب از موضوعات و نکات مهمی است که در اکثر آثار هنرمندان حتی در دوران کهن نیز قابل مشاهده است، گفت: زاینده‌رود فقط یک رود در اصفهان نیست بلکه نوعی از فرهنگ، سنت‌ها و پدیدآورنده مجموعه‌ای از زیست است که اگر به سرچشمه زاینده‌رود تا جایی که به تالاب گاوخونی می‌رسید، توجه کنیم، بر ادبیات و اشعار تأثیرگذار بوده است.
تحویلیان ادامه داد: بنابراین، زاینده‌رود نه فقط به‌عنوان رودی که از جایی سرچشمه می‌گیرد و در جایی به انتها می‌رسد، بلکه دقیقاً معادل نام آن، همیشه یک زایندگی فرهنگی و تصویری پدید می‌آورد که منبع الهام بسیاری از هنرمندان اصفهان بوده و هست. در زمینه معماری، سنن و جشن‌هایی که در کنار این رود برپا می‌شد، ورود و خروج پرندگان و.. تأثیر داشته که بحثی کهن است.
وی اضافه کرد: زیست ما به‌عنوان کسی که در چنین منطقه‌ای از ایران زندگی می‌کند، مرهون همین رودخانه، آب‌وهوا و این فضا است که حذف آن نیز به نوعی اتفاقات دیگری که بسیاری از آن‌ها ناخوشایند است، مانند تغییر کسب‌وکارها، مهاجرت‌ها و.. را رقم می‌زند. به نظر می‌رسد که رسالت بسیاری از هنرمندان این است که به این قسمت بپردازند و بر آن تمرکز کنند.
این هنرمند اصفهانی با اشاره به مخاطب آثار خود گفت: مخاطبان چنین آثاری عموماً با آن‌ها ارتباط برقرار می‌کنند و مختص قشر خاصی نیست. 
تحویلیان همچنین درمورد تأثیر زاینده‌رود و آب بر آثار هنرمندان گذشته نیز چنین گفت: طی مطالعات مختلف به این نتیجه رسیده‌ایم که در فضای معماری با انعکاس آن در بسیاری از کاشی‌ها و حتی رنگ آن‌ها، حضور رود و رودخانه در بسیاری از آثار هنری نقاشان و نوع موادی که مورد استفاده قرار می‌گیرد، موثر بوده است.
وی افزود: اگر دقت کنید آثار نقاشی اصفهان بیشتر به صورت آبرنگی و روحی است؛ در حالی که منطقه‌ای مانند تبریز بیشترِ آثار رنگ و روغنی و جسمی را به خود اختصاص داده که احتمالاً برگرفته از منطقه و زیست است که حالت کوهستانی‌تر دارد. جالب است که هنرستان هنرهای زیبا که منطقه‌ای هنرمندپرور است، دقیقاً در مقابل رودخانه واقع شده و اکثر اساتید از همان شروع هنرستان، هنرجوها را به کنار رودخانه می‌بردند تا طراحی و نقاشی کار کنند که نقش آن در آثار هنرمندان منعکس شده است. 
این پیشکسوت نقاش اصفهان با بیان اینکه برای بررسی میزان تأثیر خشکی زاینده‌رود بر آثار هنرمندان امروزی باید کار پژوهشی دقیقی انجام شود، تصریح کرد: خشکی زاینده‌رود بر آثار من  اثرگذار بود، به این معنا که به نوعی من را از رنگ آبی به سمت رنگ‌های دیگر سوق داد ولی این موضوع باید به طور دقیق مورد مطالعه قرار گیرد. زمخت‌شدگی، روحیۀ غالبی است که نتیجۀ خشک شدن زاینده رود، یعنی اگر نخواهیم که به‌صورت خیلی علمی فعالیت کنیم نیز در نوع رفتار هنریِ بسیاری از افراد شاهد آن هستیم؛ پرداختن به اموری غیر از طبیعت را امروزه بیشتر در آثار هنری می‌بینیم که شاید این موضوع نیز نوعی از خشک‌شدگی رودخانه الهام می‌گیرد. 
تحویلیان در پایان ضمن تشکر از پرداختن به این موضوع، خاطرنشان کرد: مسئلۀ زاینده‌رود باید در سطح کلانِ کشور حل شود و مسائل ایجاد شده در نتیجۀ این موضوع از جمله اثرگذاریش در رفتارهای اجتماعی به قدری زیاد است که عدم انعکاس آب در آثار هنری شاید موضوعی جزئی باشد، هرچند که در ماندگاری، نکته عمیقی را تولید می‌کند، زیرا آنچه باقی خواهد ماند اثر هنری است.