… برای «سام‌وِل»!

این پژوهشگر و مورخ سینما  که بسیاری از کتاب‌ها و نوشته‌های قدیمی‌اش با نام «غلام حیدری» منتشر شده، درباره مستند «ساموئل خاچیکیان: یک گفت‌­وگو» به کارگردانی امید نجوان یادداشتی نوشته و در اختیار ایسنا قرار داده است.

بهارلو در این متن با عنوان “«ساموئل خاچیکیان: یک گفت‌­وگو»؛ مستندی گفت‌­وگو محور” نوشته است:

«تابستان 1370 که روزهای متوالی را با ساموئل خاچیکیان برای گفت­‌وگوی بلندی دربارۀ زندگی و فیلم­‌هایش گذراندم، او در فضایی کاملاً صمیمانه به پرسش­‌های متعدد من پاسخ داد. آن روزها تنها ابزار کار من یک ضبط صوت کوچک با جلد چرمی قهوه­‌ای بود و بس. نه دوربین فیلم­برداری در اختیار داشتم و نه حتی دوربین عکاسی. بنابراین از آن گفت­‌وگوی بلند نه تصویر و نه عکسی ثبت نشده است. حاصل چهل ساعت گفت­‌وگوی ما چندین نوار صوت است، و کتابی که در سال 1371 با نام «ساموئل خاچیکیان: یک گفت‌­وگو» و سپس در سال 1396 با عنوان «پروندۀ یک جنایی‌­ساز: ساموئل خاچیکان» منتشر شده است.

خاچیکیان، یا آن­طور که دوستان نزدیکش خطابش می­‌کردند «ساموِل»، برای من فیلم­سازی است، که در سال‌­های دهۀ سی و چهل، در میان هم­‌نسلانش، نمی‌­توانم کسی را از لحاظ بدعت و ذوق­‌ورزی در زمینه‌­های فنی و صناعتی سینما هم‌­تراز او قرار بدهم؛ فیلم­سازی که در طول آن دو دهه حضوری نظرگیر در سینما داشت، و با شور و شعفی وصف‌ناپذیر سرِ صحنۀ فیلم‌­هایش حاضر می­‌شد.

هفت سال پس از این گفت‌­وگو، امید نجوان هم برای انجام گفت‌­وگوی کوتاهی، که قرار بود در مجله‌­ای سینمایی منتشر شود، سراغ خاچیکیان رفت. ابزار کار او هم یک ضبط صوت بود، و فقط صدای خاچیکیان را ضبط کرد، و البته یک عکاس هم همراهش بود که چند عکس از گفت­‌وگوشان ثبت کرده است. نجوان بیش از دو دهه بعد به صرافت افتاد که براساس همان مقدار صدایی که از گفت‌­وگوشان باقی مانده فیلمی دربارۀ خاچیکیان بسازد. او بنیان فیلمش را بر گفت‌وگو گذاشته است؛ گفت‌­وگویی که با کارکرد چاپ در مطبوعات انجام شده، و حالا می‌­بایست شکل بصری به خود بگیرد، و در عین حال شواهدی را ارایه بدهد و اطلاعاتی را عرضه کند که هم جذابیت داشته باشند و هم حس پی‌گیری را در مخاطب تقویت کنند. بنابراین از بریده‌­هایی از فیلم‌­ها و آنونس‌­ها و عکس­‌هایی که از پشت صحنه فیلم­‌های خاچیکیان در اختیار داشته است، یا در اختیارش گذاشته‌­اند، به مقدار فراوان، استفاده کرده است.

«ساموئل خاچیکیان: یک گفت‌­وگو» مستندی در ستایش و تقدیر از خاچیکیان است؛ و نجوان به­‌جز انتخاب صحنه­‌های شایان توجهی از فیلم‌­های او، با نشاندن مسعود کیمیایی، هوشنگ گلمکانی و نظام­‌الدین کیایی جلو دوربین و ثبت خاطرات و دیدگاه­‌های ستایش­‌آمیز آن‌­ها تلاش کرده است تصویر منصفانه‌­ای از کارنامۀ حرفه‌­ای خاچیکیان و گوشه‌­هایی از تاریخ سینمای ایران به‌­دست بدهد. خود «سامول» هم، با همان مقدار حرف­‌هایی که نجوان در اختیار داشته، تلاش کرده است چنین تصویری از خود و سینمای ایران باقی بگذارد، و البته نجوان بخت­‌یار بوده که خاچیکیان، مثل همیشه، از فعالیت طولانی و حرفه­‌ای خود نه صرفاً از منظری انفرادی و مقطعی یا کاملاً شخصی، بلکه با چشم­‌اندازی وسیع­‌تر و عمومی‌­تر سخن گفته است.

(این فیلم را 19 آذر در خانه‌­ام دیدم؛ به لطف آقای نجوان که یک کپی از آن برایم ارسال کرد)»

این مستند روزهای آینده در پانزدهمین جشنواره سینما حقیقت به نمایش درخواهد آمد.