فیلمسازی که در بدعت و ذوق‌ورزی هم‌تراز نداشت

11:42

عباس بهارلو به بهانه مستندی درباره ساموئل خاچیکیان، از 40 ساعت مصاحبه خود با این فیلمساز فقید و ویژگی‌های فیلم ساخته شده، سخن گفت.

این پژوهشگر و مورخ سینما  که بسیاری از کتاب‌ها و نوشته‌های قدیمی‌اش با نام «غلام حیدری» منتشر شده، درباره مستند «ساموئل خاچیکیان: یک گفت‌­وگو» به کارگردانی امید نجوان یادداشتی نوشته و در اختیار ایسنا قرار داده است.

برای «ساموِل» که در بدعت و ذوق‌ورزی هم‌تراز نداشت

بهارلو در این متن با عنوان “«ساموئل خاچیکیان: یک گفت‌­وگو»؛ مستندی گفت‌­وگو محور” نوشته است:

«تابستان 1370 که روزهای متوالی را با ساموئل خاچیکیان برای گفت­‌وگوی بلندی دربارۀ زندگی و فیلم­‌هایش گذراندم، او در فضایی کاملاً صمیمانه به پرسش­‌های متعدد من پاسخ داد. آن روزها تنها ابزار کار من یک ضبط صوت کوچک با جلد چرمی قهوه­‌ای بود و بس. نه دوربین فیلم­برداری در اختیار داشتم و نه حتی دوربین عکاسی. بنابراین از آن گفت­‌وگوی بلند نه تصویر و نه عکسی ثبت نشده است. حاصل چهل ساعت گفت­‌وگوی ما چندین نوار صوت است، و کتابی که در سال 1371 با نام «ساموئل خاچیکیان: یک گفت‌­وگو» و سپس در سال 1396 با عنوان «پروندۀ یک جنایی‌­ساز: ساموئل خاچیکان» منتشر شده است.

خاچیکیان، یا آن­طور که دوستان نزدیکش خطابش می­‌کردند «ساموِل»، برای من فیلم­سازی است، که در سال‌­های دهۀ سی و چهل، در میان هم­‌نسلانش، نمی‌­توانم کسی را از لحاظ بدعت و ذوق­‌ورزی در زمینه‌­های فنی و صناعتی سینما هم‌­تراز او قرار بدهم؛ فیلم­سازی که در طول آن دو دهه حضوری نظرگیر در سینما داشت، و با شور و شعفی وصف‌ناپذیر سرِ صحنۀ فیلم‌­هایش حاضر می­‌شد.

هفت سال پس از این گفت‌­وگو، امید نجوان هم برای انجام گفت‌­وگوی کوتاهی، که قرار بود در مجله‌­ای سینمایی منتشر شود، سراغ خاچیکیان رفت. ابزار کار او هم یک ضبط صوت بود، و فقط صدای خاچیکیان را ضبط کرد، و البته یک عکاس هم همراهش بود که چند عکس از گفت­‌وگوشبرای «ساموِل» که در بدعت و ذوق‌ورزی هم‌تراز نداشتان ثبت کرده است. نجوان بیش از دو دهه بعد به صرافت افتاد که براساس همان مقدار صدایی که از گفت‌­وگوشان باقی مانده فیلمی دربارۀ خاچیکیان بسازد. او بنیان فیلمش را بر گفت‌وگو گذاشته است؛ گفت‌­وگویی که با کارکرد چاپ در مطبوعات انجام شده، و حالا می‌­بایست شکل بصری به خود بگیرد، و در عین حال شواهدی را ارایه بدهد و اطلاعاتی را عرضه کند که هم جذابیت داشته باشند و هم حس پی‌گیری را در مخاطب تقویت کنند. بنابراین از بریده‌­هایی از فیلم‌­ها و آنونس‌­ها و عکس­‌هایی که از پشت صحنه فیلم­‌های خاچیکیان در اختیار داشته است، یا در اختیارش گذاشته‌­اند، به مقدار فراوان، استفاده کرده است.

«ساموئل خاچیکیان: یک گفت‌­وگو» مستندی در ستایش و تقدیر از خاچیکیان است؛ و نجوان به­‌جز انتخاب صحنه­‌های شایان توجهی از فیلم‌­های او، با نشاندن مسعود کیمیایی، هوشنگ گلمکانی و نظام­‌الدین کیایی جلو دوربین و ثبت خاطرات و دیدگاه­‌های ستایش­‌آمیز آن‌­ها تلاش کرده است تصویر منصفانه‌­ای از کارنامۀ حرفه‌­ای خاچیکیان و گوشه‌­هایی از تاریخ سینمای ایران به‌­دست بدهد. خود «سامول» هم، با همان مقدار حرف­‌هایی که نجوان در اختیار داشته، تلاش کرده است چنین تصویری از خود و سینمای ایران باقی بگذارد، و البته نجوان بخت­‌یار بوده که خاچیکیان، مثل همیشه، از فعالیت طولانی و حرفه­‌ای خود نه صرفاً از منظری انفرادی و مقطعی یا کاملاً شخصی، بلکه با چشم­‌اندازی وسیع­‌تر و عمومی‌­تر سخن گفته است.

(این فیلم را 19 آذر در خانه‌­ام دیدم؛ به لطف آقای نجوان که یک کپی از آن برایم ارسال کرد)»

این مستند روزهای آینده در پانزدهمین جشنواره سینما حقیقت به نمایش درخواهد آمد.

بدون دیدگاه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *