بانی‌فیلم: یکی از مهم‌ترین دلایل مقبولیت بیشتر فیلم‌های سینمای هند در کشورهای خاورمیانه در دهه‌های ۵۰ و ۶۰ و ۷۰ علاوه بر داستان و روایت عامه‌پسند و رقص و آواز، هنرآفرینی سینماگرانی مانند راج کاپور است؛ هنرمندی که علاوه بر بازیگری، در تولید و کارگردانی فیلم‌ها نیز نقشی بسزا داشت.
این که حتی در سال‌های نخست پس از انقلاب هم بخش زیادی از سینماهای پایتخت فیلم‌های راج کاپور در دهه‌ها گذشته سینمای هند را اکران می‌کردند صرفا به واسطه استقبالی بود که تماشاگران ایرانی از فیلم‌های راج کاپور داشتند.
*گزارش روزنامه اطلاعات از استقبال تماشاگران از فیلم «سنگام» مقابل سینما پلازا در سال ۱۳۴۳. این سینما پس از انقلاب بسته شد.
فیلم «سنگام» یک سال پس از تولیدش در سینماهای ایران اکران شد؛ این فیلم اکرانش را از اول مهر ۱۳۴۳ اکران در ۷ سینمای تهران آغاز کرد و براساس آمار پخش‌کننده‌اش، توانست در ۵ روز اول اکران ۱۳۲ هزار و ۴۱۴ نفر را به سینماها بکشاند. جالب این است که جمعیت تهران در آن سال حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر بود! ( اکران سنگام در سینماهای تهران تا پایان سال با تعداد سینماهای کمتر تا بیش از ۳۰ هفته ادامه پیدا کرد. این فیلم در سال ۱۳۵۰ با پخش‌کننده دیگری اکران شد که تا میانه دهه ۱۳۵۰ به تناوب در یک یا دو سالن سینما به نمایش درآمد.)
سهم راج کاپور در چنین استقبالی غیرقابل انکار است. این استقبال تا جایی بود که برخی سینماها برای سالها این فیلم را روی پرده خود نمایش می‌دادند.
«سنگام» نخستین فیلمی بود که فروش آن در اکران ایران از رقم یک میلیون تومان گذشت!
جالب است یکی از سینماهایی که پیش از انقلاب فقط فیلم‌های هندی را اکران می‌کرد سینما «همای» در چهارراه استانبول تهران بود که پس از انقلاب متروکه شد.
سایت بی‌بی‌سی، به بهانه سالروز صدسالگی راج کاپور به زندگی حرفه‌ای این اسطوره سینمای هند پرداخته است.
***
فیلمساز، تهیه‌کننده و بازیگری که میراث و یادبود او در سینمای هند ماندگار است.
راج کاپور که با مهر و علاقه «بزرگ‌ترین سینماگر سینمای هند» نامیده می‌شود، فیلمساز، تهیه‌کننده و بازیگری پیشرو بود که کارها و آثارش الهام‌بخش و شکل‌دهنده فیلم‌های هندی بوده است.
حدود چهار دهه پس از مرگ او در سال ۱۹۸۸ او هنوز یکی از ستاره‌های محبوب سینمای هند محسوب می‌شود.
کاپور اولین کار سینمایی خود را در دوران پس از استقلال هند شروع کرد. کارهای ابتدایی او بیشتر زمینه‌های اجتماعی داشتند و بازتابی از حال‌‌و‌هوای کشور و دل‌مشغولی‌ها و خواسته‌های مردم آن زمان بود.
سونیل خیلنانی، تاریخ‌نگار، می‌گوید: «کاپور عشق، رابطه، موسیقی و شور زندگی را به میان جامعه هند آورد».
پس شاید بدیهی باشد که در سراسر هند بزرگداشت‌ها و جشن‌هایی به مناسبت صدمین زادروز تولد و گرامیداشت میراث ماندگار او برگزار شود.
فیلم «آتش» (۱۹۴۸) اولین فیلمی بود که راج کاپور کارگردانی کرد و شروع کار کمپانی فیلم آرکی و نقش‌آفرینی ماندگار او در برابر نرگس دات بود. جذابیت رابطه عاشقانه آن دو در فیلم آن دو را تبدیل به زوج نمادین سینمای هند کرد.
فیلم «باران» (۱۹۴۹)، ماجرای عشق و حسرت، اولین کار موفق کاپور در کارگردانی بود. این کار باعث تثبیت موقعیت کمپانی تولید فیلم آرکی به عنوان تولید‌کننده فیلم شد.
فیلم «آواره» (۱۹۵۱) شخصیت آواره و ولگرد این فیلم را کاپور با الهام از چارلی چاپلین ساخت و ترانه فراموش‌نشدنی «من آواره‌ام» هنوز پس از سالها در سراسر جهان شنیده می‌شود.
این فیلم با موفقیت فراوانی نه فقط در هند بلکه در سراسر جهان رو‌‌به‌رو شد و همچنین توانست از استقبال موفقیت‌آمیز و پیش‌بینی‌ناپذیری در شوروی سابق برخوردار شود
راج کاپور با نام اصلی شریشتی نات کاپور فرزند پدر و مادری بازیگر به نام پریتویراج کاپور و رامسارنی کاپور بود که بعد‌ها نام رانبیر راج کاپور را برای خود برگزید و زمانی که کودک بود در فیلم «انقلاب» (۱۹۳۵) بازی کرد.
کاپور پیش از نقش‌آفرینی‌های اثر‌گذار روی صحنه مدتی در فعالیت‌های پشت صحنه مهارت‌های خود را تقویت کرد.
او دستیار کیدار شارما، فیلمساز بود و به عنوان کارگردان هنری در سالن تئاتر پدرش به نام پریتوی کار می‌کرد و نقش‌های کوچکی ایفا می‌کرد.
نقش‌آفرینی شاخص او در فیلم «نیلوفر آبی» (۱۹۴۷) شروع ماجرایی حرفه‌ای بود که بلند‌پروازی‌های هنر‌مندانه را با پسند عموم تلفیق کرده بود.
فیلم «آقای ۴۲۰» (۱۹۵۵) کاپور با ارائه دوباره شخصیت آواره و ولگرد تبدیل به یکی از پر‌فروش‌ترین فیلم‌های سال شد.
استفاده از ترانه و موسیقی میهن‌پرستانه «کفش‌هایم ژاپنی است…» در شرایط اجتماعی هند تازه استقلال‌یافته به دل‌ها نشست و فیلم به دلیل موسیقی ماندگار، داستان و نقش‌آفرینی جذاب راج کاپور تبدیل به یکی از کلاسیک‌های سینمایی شد.
فیلم «بیدار باش» (۱۹۵۶) به شکاف عمیق فقیر و غنی در جامعه می‌پردازد و کاپور نقش مردی روستایی را ایفا می‌کند که به جستجوی آب به شهر آمده است. نسخه کوتاه فیلم ۱۴۹ دقیقه‌ای در سال ۱۹۵۷ در جشنواره بین‌المللی فیلم کارلووی واری چکسلواکی برنده گوی بلورین شد.
فیلم «در سرزمینی که گنگا جاری است» (۱۹۶۰) که چند جایزه هم دریافت کرد، فیلمی با حضور کاپور در نقش قهرمانی روستایی است که به نیروی تطهیر و پاک‌کنندگی رود گنگ باور دارد. فیلم داستان عاشقانه جذابی با ماجرا‌های درگیری با دزدان دارد.
سنگام (۱۹۶۴) اولین فیلم رنگی و عاشقانه راج کاپور و اولین فیلم سینمای هند است که در نقاط مهم جهان مانند لندن، پاریس و سوئیس به نمایش درآمد. سنگام یکی از پر‌هزینه‌ترین فیلم‌های زمان خود بود و مثلث عشقی پیچیده‌ای را با نقش‌آفرینی‌های کاپور، ویجینتی‌مالا و راجندرا کومار روی صحنه آورد.
فیلم «اسم من دلقک است» (۱۹۷۰) داستان تلخ‌و‌شیرین راجو، دلقکی است که نقش او را کاپور بازی می‌کند. او دیگران را می‌خنداند در حالی که خود درگیر مشکلات و مصیبت‌های خود است. با وجود عمق عاطفی و احساسی فیلم نتوانست موفقیتی در گیشه کسب کند اما مدتی بعد به دلیل درونمایه‌ها و پرداختن به موضوعاتی مانند عشق و فداکاری و تنهایی و انزوا مورد توجه و علاقه گروه‌هایی قرار گرفت.
در سال ۱۹۴۸ کاپور استودیوی فیلمسازی آرکی را تأسیس کرد که به امید فیلم‌های پر‌فروش و شهرت و آوازه جهانی بود.
او کار خود را با کارگردانی فیلم «آتش» (۱۹۴۸) آغاز کرد و توانایی و قابلیت‌های خود را به عنوان هنر‌پیشه و فیلمساز در فیلم‌های شاخصی مانند «باران» (۱۹۴۹)، «آواره» (۱۹۵۱)، «آقای ۴۲۰» (۱۹۵۵) و «سنگام» (۱۹۶۴) نشان داد.
از کارهای محبوب و مشهور دیگر راج کاپور می‌توان «اسم من دلقک است» (۱۹۷۰)، «بابی» (۱۹۷۳)، «حقیقت، خدا و زیبایی» (۱۹۷۸) و «رام، گنگا تو ناپاک است» (۱۹۸۵) را نام برد.
«بابی» (۱۹۷۳) به کارگردانی کاپور فیلم پر‌فروشی بود که روال معمول را دگرگون کرد. این فیلم ماجرای عاشقانه نوجوانان را در سینمای هند وارد کرد. با اولین حضور پسرش ریشی کاپور و دیمپل کاپادیا داستان فیلم تبدیل به نوعی خود‌زندگینامه شد.
فیلم «رام، گنگا تو ناپاک است» (۱۹۸۵) آخرین فیلمی است که راج کاپور کارگردانی کرده است و با نقش‌آفرینی مانداکینی و راجیو کاپور فرزند سوم راج کاپور توانست به موفقیت در گیشه دست یابد.
راج کاپور روز دوم ماه مه ۱۹۸۸ در مراسم دریافت جایزه دچار حمله شدید آسم شد.
او در ماه ژوئن همان سال درگذشت و از همسر و پنج فرزندش برای همیشه جدا شد.
منبع: بی‌بی‌سی
آرشیو عکس‌ها:
*سینما همای تهران پس از انقلاب متروکه شد
*آگهی اکران سنگام در سینماهای تهران سال ۱۳۴۳
بدون دیدگاه