المیرا ندائی
ژانر جاده ای یا Road Movie، ژانری‌ست که در آن کاراکترهای اصلی خانه را ترک کرده و راهی سفری جاده‌ای می‌شوند. سفری ماجراجویانه و معماگونه که دیدگاه‌شان را نسبت به زندگی تغییر می دهد؛ سفری از میان جاده‌ها و سرزمین‌های دور افتاده.
این روایت به موضوعاتی از قبیل جدایی از موطن اصلی، بیگانگی با خویشتن، بیزاری و فرار از خود، تنش‌ها و کشمکش‌های بین فردی، و بحران بر سر هویت فرهنگی در مقطعی از تاریخ می‌پردازد.
این ژانر روایتگر کاراکترهایی مضطرب، مأیوس و مستأصل است که گرفتار بی‌عدالتی، تبعیض، خشونت، و یا حتی هوی و هوس وجودی خود شده‌اند، اما توسل به حرکات دراماتیک مبالغه‌آمیز یا خشونت‌های نامتعارف، دردی از آنها درمان نمی‌کند. از این روست که فرار را بر قرار ترجیح می‌دهند.
محل رویداد تنها فضای بسته و محبوس درون یک ماشین نیست، بلکه می‌تواند شامل دکه‌های غذافروشی میان راه یا اتاق‌های متل‌های کنار جاده‌ای نیز باشد.
تمام فضاهایی از این قبیل که القاگر خلوت و نزدیکی بیش از حد متعارف بین کاراکترها باشد، نزدیکی‌ای که زمینه ساز ایجاد بحران و تنش بین آنهاست.
شخصیت‌های این داستانها بر سر دوراهی و بعضأ چند راهی‌های اخلاقی قرار می‌گیرند.
کاراکترها در ژانر جاده ای عمدتأ با معضلاتی روبرو هستند که ریشه در نابسامانی‌های اجتماعی دارند.
در گذر از بحرانهای مشترک و در دوراهی انتخاب بین تصمیم درست و نادرست، با باطن راستین، استعدادهای نهانی، و نقاط قوت و ضعف خود آشنا می‌شوند. و از این طریق حقیقت وجودی خود را دوباره کشف می کنند.
موضوع اصلی فیلم‌های جاده‌ای، شورش علیه هنجارهای اجتماعی محافظه‌کارانه است.
این ژانر، چه از جنس جستجو و اکتشاف باشد و چه از جنس تعقیب و گریزهای یاغی‌گرانه، متمرکز بر درگیری‌های درونی شخصیت‌ها و تغییراتی‌ست که در اثر مواجه با حقایقی جدید در مسیر جاده‌ای در خود حس می‌کنند.
فیلم‌های جاده‌ای از ساختار معمول سه پرده‌ای تبعیت نمی‌کنند، بلکه بیشتر براساس پلاتی سیار و سرگردان با پایانی باز ساخته می‌شوند.
در این فیلم‌ها، موسیقی متن، موزیکی‌ست که از سیستم صوتی ماشین پخش می‌شود و شخصیت‌ها در حال گوش دادن به آن هستند. حتی گهگاه ممکن است با موزیک به رقص درآیند و یا همخوانی کنند.
جنس ارتباط بین مسافران، جنسیت آنها، گرایشات‌شان، و خوش ذاتی و بدذاتی شان همگی در قالب روایت اصلی تعریف می‌شوند.
ژانر جاده‌ای هم می‌تواند ژانر اصلی یک فیلم باشد، و هم یک ساب ژانر در فیلمی از ژانری دیگر.
از آثار ماندگار سینمای ایران در ژانر جاده‌ای می توان از ۳ اثر زیر یاد کرد:
– «خیلی دور، خیلی نزدیک»، ساخته‌ی رضا میرکریمی (۱۳۸۳)
– «اتوبوس شب»، ساخته‌ی زنده یاد کیومرث پوراحمد (۱۳۸۵)
– «قصر شیرین»، ساخته‌ی رضا میرکریمی (۱۳۹۷)
بارزترین ویژگی فیلم‌هایی که در ژانر جاده‌ای ساخته می‌شوند در این نکته نهفته است که مسافرانی که به دل جاده می‌زنند، در انتهای سفر، وارد مرحله‌ی تازه‌ای از زندگیشان می‌شوند؛ گویی دوباره زاده شده‌اند.
بدون دیدگاه