فرهاد قربان‌زاده به توصیف منوچهر آریانپور و مرور فعالیت‌های علمی و فرهنگی او پرداخته است.
این فرهنگ‌نویس، ویراستار و زبان‌شناس در پی درگذشت دکتر منوچهر آریانپور در یادداشتی برای ایسنا نوشته آورده است: «در ششم دی‌ماه ۱۴۰۰ منوچهر آریانپور کاشانی از میان ما رخت بربست. او فرهنگ‌نویس و مترجم و پژوهشگری بود که انگلیسی‌آموزان و مترجمان ایرانی بیش از پنج دهه از دستاوردهای علمی‌اش بهره‌مند بوده‌اند. آریانپور در ۱۳۰۸ به‌دنیا آمد. از دبیرستان البرز دیپلم گرفت و در مقطع کارشناسی در رشتۀ زبان‌آموزی در دانشگاه تهران تحصیل کرد. کارشناسی ارشد خود را در دانشگاه کلرادو در رشتۀ ادبیات انگلیسی و زبان‌شناسی پشت سر گذاشت. از همین دانشگاه موفق به دریافت مدرک دکتری در رشتۀ ادبیات انگلیسی (سده‌های ۱۶ و ۱۷) شد. در سال ۱۳۳۷ به ایران بازگشت و استادیار دانش‌سرای عالی شد. در سال‌های ۱۳۴۰ تا ۱۳۴۳ نیز در دانشگاه بوناویسا تدریس کرد. چندین سال سرپرستی مدرسۀ عالی ترجمه را برعهده داشت که پدرش، عباس آریانپور کاشانی، آن را بنیان گذاشته بود. به‌جز ایران و آمریکا، در اسپانیا و ژاپن نیز زبان انگلیسی آموزش داد.
منوچهر آریانپور در جوانی و میان‌سالی به‌همراه پدر مجموعه‌فرهنگ‌های دوزبانه‌ای را تألیف کرد که انتشارات امیرکبیر آن‌ها را منتشر می‌کرد. این فرهنگ‌ها عبارت بودند از فرهنگ کامل انگلیسی ـ فارسی (پنج جلد)، فرهنگ دانشگاهی (دو جلد)، فرهنگ فشردۀ انگلیسی ـ فارسی، فرهنگ جیبی انگلیسی ـ فارسی، فرهنگ فشردۀ فارسی ـ انگلیسی، و فرهنگ جیبی فارسی ـ انگلیسی. شمار صفحه‌های این فرهنگ‌ها روی هم رفته حدود ۱۴۰۰۰ صفحه بود.
پس از انقلاب مدرسۀ عالی ترجمه مصادره شد و به دانشکدۀ ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی دانشگاه علامه طباطبایی تغییر ماهیت داد. عباس آریانپور نیز ممنوع‌المعامله شد و به آمریکا رفت. مدیران انتشارات امیرکبیر نیز به‌بهانۀ ممنوع‌المعامله شدن عباس آریانپور، هنگام بازچاپ فرهنگ‌های آریانپور، از پرداخت حق‌التألیف به عباس و منوچهر آریانپور خودداری کردند. عباس آریانپور در تاریخ ۶ شهریور ۱۳۶۴ در کالیفرنیا درگذشت.
منوچهر آریانپور در سال ۱۹۹۵ بازنشسته شد و در سن‌دیه‌گو اقامت گزید. پیش از بازنشستگی و در سال ۱۳۶۹ با همکاری دکتر بهرام دلگشایی (۱۳۲۸- ) و چند دستیار، تألیف فرهنگ انگلیسی ـ فارسی جدیدی را آغاز کرد. اینک چند دهه از زمان تألیف فرهنگ‌های آریانپور انتشارات امیرکبیر سپری می‌شد و زبان‌های فارسی و انگلیسی رفته‌رفته تغییر کرده بودند. از سوی دیگر، فن فرهنگ‌نویسی نیز پیشرفت کرده بود. پس از هشت سال پژوهش پیوسته، تألیف این فرهنگ جدید به انجام رسید و برای آنکه از فرهنگ‌های آریانپور بازشناخته شوند، آن‌ها را فرهنگ پیشرو آریانپور نامیدند. انتشارات جهان‌رایانه این فرهنگ را در سال ۱۳۷۷ در شش جلد منتشر کرد. این فرهنگ برپایۀ Webster’s New World Dictionary (۱۹۹۷) و با بهره‌مندی از هفت فرهنگ انگلیسی دیگر تألیف شده‌است و افزون بر ذکر مثال‌های موجود در این فرهنگ انگلیسی، مؤلفان مثال‌هایی نیز از خود به فرهنگ انگلیسی ـ فارسی افزوده‌اند. در انتخاب معادل برای مدخل‌های انگلیسی به‌ویژه از فرهنگ انگلیسی ـ فارسی (سلیمان حییم) و فرهنگ انگلیسی ـ فارسی (عباس آریانپور و منوچهر آریانپور) بهره برده شده و واژه‌های مصوب فرهنگستان و واژه‌های کهن و گویشی نیز در میان معادل‌ها دیده می‌شود. فرهنگ دارای پیوست‌های بسیاری است، مانند کاربرد نشانه‌های سجاوندی، فعل‌های بی‌قاعده، کشورهای جهان، واحدهای اندازه‌گیری و وزن و طول و جز آن‌ها، فهرست کوه‌ها و رودها و دریاچه‌های مهم جهان، عنصرهای شیمیایی، و راهنمای کاربرد واژه‌ها و عبارت‌های دشوار در زبان انگلیسی.
این فرهنگ و فرهنگ معاصر انگلیسی ـ فارسی (محمدرضا باطنی، ۱۳۷۶)، نخستین فرهنگ‌های انگلیسی ـ فارسیِ دارای نرم‌افزار بودند و سیستم‌عامل ویندوز ۹۵ از نرم‌افزار فرهنگ آریانپور پشتیبانی می‌کرد. در سال ۱۳۸۸ ویراست دیگری از این فرهنگ با عنوان بزرگ فرهنگ انگلیسی ـ فارسی پیشرو آریانپور نسل سوم در هفت جلد و ۷۲۰۱ صفحه منتشر و در پی آن نرم‌افزار فرهنگ نیز روزآمد شد. این فرهنگ برای پاسخ‌گویی به نیازهای متفاوت کاربران در اندازه‌های گوناگون تلخیص شده‌است: گسترده (۲۷۳۵ صفحه)، یک‌جلدی (۱۶۹۴ صفحه)، همسفر (۵۱۰ صفحه، ویراست دوم: ۷۲۰ صفحه)، زودآموز (۹۹۷ صفحه)، فارسی‌آموز (۴۹۰ صفحه)، دبیرستانی (۴۹۹ صفحه)، هدیه (۳۳۴ صفحه)، همراه (ویراست دوم: ۹۷۶ صفحه).
منوچهر آریانپور در سال ۱۳۸۱ فرهنگ جامع پیشرو آریانپور فارسی ـ انگلیسی (۴ جلد و ۴۱۷۲ صفحه) را با همکاری دکتر مصطفی عاصی و چندین دستیار در چهار جلد منتشر کرد. مدخل‌های این فرهنگ بر پایۀ پیکرۀ زبان فارسی دکتر مصطفی عاصی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی گرد آمده‌است و تنها فرهنگ پیکره‌بنیاد فارسی ـ انگلیسی است. ازاین‌رو، جدیدترین واژه‌های فارسی تا زمان تألیف اثر در فرهنگ یافت می‌شود. نیمی از جلد چهارم فرهنگ را فهرست‌های گوناگون، مانند جمع اسم در زبان فارسی، وجه امری و التزامی و شرطی فعل‌ها، صرف فعل در فارسی، و فهرست جای‌نام‌ها، تشکیل می‌دهد. این فرهنگ نیز برای پاسخ‌گویی به نیازهای متفاوت کاربران در اندازه‌های گوناگون تلخیص شده‌است: یک‌جلدی بزرگ فراگیر (۱۶۳۹ صفحه، با همکاری ناهید منتی)، همسفر (۶۰۸ صفحه)، همراه (۹۹۵ صفحه).
در وبگاه انتشارات جهان‌رایانه به فرهنگ بزرگ یک‌جلدی فراگیر فارسی ـ فارسی (با همکاری ناهید منتی، ۱۶۴۰ صفحه، ۱۳۹۵) نیز اشاره شده‌است. با مقایسۀ صفحه‌هایی از این فرهنگ که در وبگاه ناشر دیده می‌شود و فرهنگ جامع پیشرو آریانپور فارسی ـ انگلیسی، به نظر می‌رسد برای تألیف این فرهنگِ فارسیِ مصور بیشتر از فرهنگ جامع پیشرو آریانپور فارسی ـ انگلیسی استفاده شده‌است. با این توضیح که معادل انگلیسی مدخل‌ها حذف شده و مترادف و تعریف فارسی موجود در فرهنگ فارسی ـ انگلیسی حفظ شده‌است (نگارنده خود موفق به دیدن این فرهنگ فارسی نشده‌است).
افزون بر کتاب‌های یادشده و چند فرهنگ دوسویه، آثار زیر نیز از منوچهر آریانپور است:
A history of persian literature, with the collaboration of Abbas Aryanpur kashani, College of Translation , ۳۴۷ page, ۱۹۷۳ = ۱۳۵۲.
رباعیات عمر خیام (ترجمه)، با همکاری عباس آریانپور کاشانی، ۹۴ صفحه، ۱۳۵۰، مدرسۀ عالی ترجمه.
ت‍ران‍ه‌ه‍ای م‍ل‍ی ایران، ت‍رج‍م‍ۀ م‍ن‍ظوم به انگلیسی، با همکاری عباس آریانپور کاشانی، گ‍ردآوری م‍ت‍ن فارسی ترانه‌ها: پ‍روی‍ز ن‍ی‍ل‍وف‍ری، ۷۳۸ صفحه، ۱۳۵۰ ، مدرسۀ عالی ترجمه.
ن‍ف‍وذ ع‍ق‍ای‍د آری‍ائی در دین ی‍ه‍ود و م‍س‍ی‍ح‍ی‍ت، با همکاری عباس آریانپور کاشانی، ۵۹ صفحه، ۱۳۵۲، مدرسۀ عالی ترجمه.
دس‍ت‍ور زبان و آیین ن‍گ‍ارش انگلیسی پیشرو آریانپور، ۳۷۷ صفحه، ۱۳۸۰، جهان‌رایانه.
فرهنگ ریشه‌های هندواروپایی زبان فارسی، ۵۴۵ صفحه، ۱۳۸۴، جهاد دانشگاهی واحد اصفهان.
راهنمای واژه‌سازی پیشرو آریانپور: فهرست وندهای انگلیسی همراه با برابرهای فارسی آن‌ها، ۷۸۳ صفحه، ۱۳۸۹، جهان‌رایانه.
واژه‌های فارسی در زبان انگلیسی: سیری در واج‌ریشه‌شناسی، ۳۳۶ صفحه، ۱۳۹۳، جهان‌رایانه.»
بدون دیدگاه