مستندی که جنجال آفرین شد؛ آقا مرتضی!

همسر شهید آوینی: در کشوری زندگی می‌کنیم که مرجع تأیید آن‌چه درباره‌ زندگی خصوصی سیدمرتضی آوینی نمایش می‌دهند، من که همسرش بوده‌ام و صاحب قانونی آن‌چه از او بازمانده نیستم . بلکه برنامه‌ساز سازمان اوج است که اجازه دارد قرائت جعلی خودش را برای میلیون‌ها مخاطب به نمایش بگذارد

خانه مستند: لطفا شهید آوینی را انحصاری نکنید!

****
پخش مستند “آقا مرتضی” از شبکه سه سیما، مسایل مختلفی را به وجود آورد و واکنش هایی را از سوی همسر شهید مرتضی آوینی و دامادش حسین معززی‌نیا برانگیخت.
همسر شهید آوینی در این باره یادداشتی نوشت که سایت فرارو آن را منتشر کرده است . مریم امینی در نوشته‌اش روایت مستند “آقا مرتضی”را “جعلی” خوانده و نوشته که تجربه‌ تماشای بخشی از مستند «آقا مرتضی» به یکی از هولناک‌ترین تجربیات زندگی‌اش تبدیل شد.
همسر شهید آوینی در ادامه نوشته است: “تحمل دیدن کل برنامه را نداشتم. در تکه‌هایی که دیدم، کاریکاتوری از دوران جوانی شهید آوینی ارائه شده که شاید برای دختر دبیرستانی‌های چند دهه پیش جذاب باشد، مملو از روایت‌های جعلی و مبتذل مخصوص رسانه‌های زرد.”
بخوانید…
او در ادامه از اینکه بدون اجازه و نظارت خانواده این مستند ساخته شده انتقاد کرد و افزود: «در جای‌جای فیلم‌شان از تصویر و کلام بنده و دیگر اعضای خانواده که به برنامه‌ها و فیلم‌های دیگری تعلق دارد، استفاده کرده‌اند. حتی حریم شخصی‌ترین لحظات زندگی‌ام در بهشت زهرا را نگه نمی‌دارند و در تلویزیون نمایشش می‌دهند.»

مریم امینی نوشت: «از نظرشان، نمایش «بی‌سانسور» زندگی شهید آوینی، یعنی ساختن یک کاریکاتور بی‌وجود عاشق‌پیشه‌ سیگاری مثلا روشنفکر که هزاران‌هزار نمونه‌اش در همه جا پیدا می‌شود. تصویری مشابه زنان بدکاره‌ فیلمفارسی که قرار است با وقوع انقلاب آب توبه سرشان بریزند تا پاک شوند. هرچه بدکاره‌تر جذاب‌تر، توبه‌اش مقبول‌تر و فروش فیلم بیشتر.»

او افزود نامه ای برای صداوسیما فرستاده است: «اول صبح نامه‌ای می‌فرستم برای آقای شاه‌آبادی، معاون سیما. به نمایندگی از کل خانواده نارضایتی‌ام را اعلام می‌کنم و خواستار توقف پخش برنامه می‌شوم. می‌نویسم شهید آوینی تا زمانی که در قید حیات بود، علاقه‌ای به روایت زندگی خصوصی‌اش نداشت.و حالا که نیست، تشخیص این‌که کدام بخش از زندگی ایشان را می‌شود روایت کرد و چگونه، به عهده‌ خانواده‌اش است.»

همسر شهید آوینی نوشت: “به چه حقی می‌شود در زندگی خصوصی یک شخصیت مشهور تجسس کرد و بعد، بر اساس اطلاعاتی مطلقاً جعلی این زندگی را به تصویر کشید؟ در کجای دنیا، زندگی خصوصی یک شخصیت مشهور را می‌شود بدون اطلاع و نظارت خانواده‌اش ساخت؟ جوابی نمی‌شنوم.”

او به تماس تلفنی اش با علی فروغی رییس شبکه سوم سیما اشاره کرد و نوشت: «پشت تلفن همان حرف‌ها را تکرار می‌کنم. پاسخ این است که قرائت‌های مختلفی در مورد شهید آوینی وجود دارد! کم‌کم من دارم تبدیل می‌شوم به سانسورچی و ایشان به مدافع آزادی عقیده! توضیح می‌دهم که الان درباره‌ افکار شهید آوینی صحبت نمی‌کنیم که بشود قرائت‌های متفاوتی از آن داشت.»

امینی با بیان اینکه “حرف‌هایم فهم نمی‌شود” از سازمان فرهنگی رسانه ای اوج هم به تندی انتقاد کرد و نوشت: « برایم روشن می‌شود وقتی سازمان اوج، تهیه‌کننده‌ فیلمفارسی شهید آوینی باشد، مرزهای بی‌اخلاقی، بی‌قانونی، پرده‌دری، و ابتذال می‌تواند جابه‌جا شود. تلویزیون هم صرفاً پخش‌کننده است و مدیرانش می‌گویند با وجود احترام بی‌حدوحصری که نه تنها برای شهید آوینی بلکه برای همه‌ خانواده‌های شهدا قائل‌اند، به پخش این برنامه‌ مبتذل ادامه خواهند داد!»
او افزود: “در کشوری زندگی می‌کنیم که مرجع تأیید آن‌چه درباره‌ زندگی خصوصی سیدمرتضی آوینی نمایش می‌دهند، من نیستم که همسرش بوده‌ام و صاحب قانونی آن‌چه از او بازمانده. بلکه برنامه‌ساز سازمان اوج است که اجازه دارد قرائت جعلی خودش را برای میلیون‌ها مخاطب به نمایش بگذارد و آنها را به این باور برساند که آوینی همین بوده که ما مقابل چشم‌تان قرار داده‌ایم”

مستند “آقا مرتضی” هفت قسمتی است که تاکنون دو قسمت آن از شبکه سوم سیما پخش شده است.

در قسمت اول بخشی از این مستند که به ارتباط شهید آوینی و غزاله علیزاده داستان نویس مشهور می پردازد خبرساز شد و انتقاداتی را در پی داشت.

همچنین روز گذشته علیرضا معززی نیا منتقد سینما در یادداشتی از اینکه کپی رایت در مستند آقا مرتضی رعایت نشده انتقاد کرد. او این این مستند را “سرهم بندی شده” دانست.

انتقادات دیگری هم از عوامل این برنامه صورت گرفته است. بسیاری می گویند تصاویر این مستند بدون اجازه مورد استفاده قرار گرفته است.

واکنش کارگردان مستند آقا مرتضی

اما سیدعباس میرابراهیمی، کارگردان مستند «آقای مرتضی»در گفت‌وگویی به دفاع از اثر خود پرداخت و افزود: “از ابتدا هدف ما این بود که مستند جامعی از شهید آوینی بسازیم و با توجه اینکه بیش از ۲۰ سال از شهادت ایشان گذشته است، تصمیم گرفتیم از برخی آثاری که در باره شهید آوینی ساخته شده بود، کمک بگیریم.”

او درباره انتقاد معززی نیا گفت: «آقای معززی‌نیا، کارگردان یکی از این مستندها اینگونه عنوان کرده است که ما در مستند «آقا مرتضی» از راش‌های او استفاده کردیم؛ این در حالی است که این راش‌ها متعلق به «روایت فتح» است.»

میرابراهیمی با تاکید بر اینکه به لحاظ قانونی تهیه‌کننده می‌تواند اجازه آثار را صادر کند، درباره اعتراض محمدعلی شعبانی کارگردان مستند «انحصار ورثه» نیز افزود: «تهیه کننده این مستند نیز خانه مستند و سازمان اوج است. سازمان اوج نیز از راش های مستند «انحصار ورثه» برای استفاده از مستند دیگری که در همان مجموعه در حال ساخت بود، استفاده کرده است.»

او در پاسخ به این پرسش که آیا از نظر اخلاقی خود را موظف به پرسش از کارگردان های این دو مجموعه مستند نمی دانستید، اظهار کرد: “از نظر اخلاقی بهتر می بود که این تعامل شکل می گرفت، اما مشکل این بود که ما با هر دو این کارگردان سابقه همکاری داشتیم و تجربه خوبی نداشتیم و می دانستیم که این قضیه نیز با مصالمت حل نمی شد و به همین خاطر هم بنا را بر کار قانونی گذاشتیم.”

میرابراهیمی درباره اعتراض همسر شهید آوینی نیز مبنی بر پراختن به بخش خصوصی زندگی شهید آوینی نیز گفت: «ما پیشتر روی کتابی با موضوع شهید آوینی کار می کردیم که بعدها به پژوهش‌های مستند «آقا مرتضی» تبدیل شد. برای این پژوهش‌ها به سراغ خانم امینی (همسر شهید آوینی) رفتیم که برخورد تندی با ما داشتند. در واقع مشکل این است که خانواده شهید آوینی تصور می‌کنند به غیر از خانواده، کسی حق ندارد به شهید آوینی بپردازد؛ در صورتی که شهید بُعد ملی دارد.»

او در پاسخ به پرسش که فارغ از بُعد ملی، آیا فکر نمی کنید که ابعاد شخصی زندگی شهیدان در اختیار خانواده‌های آنها قرار دارد، بیان کرد: “درست است؛ اما سوال این است که ما در کجای این مستند به بخش های خصوصی زندگی شهید آوینی پرداخته ایم؟ ما به زندگی قبل انقلاب شهید آوینی پرداختیم که موضوع خانوادگی نبوده است. اینکه قبل از انقلاب شهید آوینی در جمع‌های روشنفکری بوده و شعر می‌گفته و کتاب می‌نوشته که مسائل خصوصی محسوب نمی‌شود.”

کارگردان مستند در پاسخ به این پرسش که آیا برنامه‌ای برای جلب رضایت خانواده شهید آوینی در نظر دارید، گفت: “اگر موضع آنها این باشد که هیچ کسی حق ندارد درباره شهید آوینی اثری کار کند، مگر اینکه ما اجازه دهیم، به نتیجه نخواهیم رسید.”

بیانیه خانه مستند درباره حواشی اخیر مستند «آقا مرتضی»

این شب‌ها و در بیست و هشتمین سالگرد شهادت سید شهیدان اهل قلم، پخش مجموعه مستند “آقا مرتضی” با استقبال مخاطبان و واکنش‌های مثبت آنان همراه شده؛ البته از سوی دیگر پخش این مستند ناراحتی و واکنش منفی برخی چهره‌ها را هم در پی داشته است. واکنشی قابل پیش‌بینی برای مواجهه با روایتی که سال‌ها برای مردم گفته نشده و حالا این شبها مخاطبان، این روایت را از دریچه‌ی مستند “آقا مرتضی” می‌بینند.
در این میان کارگردان مستند انحصار ورثه مدعی شده که از “راش های مستند توقیف شده” ایشان دزدی صورت گرفته و در این اثر استفاده شده است؛ در حالی که اولا مستند ایشان یعنی مستند انحصار ورثه هم تولید خانه مستند انقلاب اسلامی و محصول سازمان هنری رسانه‌ای اوج بوده و این اثر به تهیه کنندگی آقای حسین افشار تولید شده و مجوز لازم نیز از تهیه کننده و مالک اثر اخذ شده است. ثانیا برخلاف ادعای دروغ مطرح شده درباره توقیف، این مستند از سال ۱۳۹۷ در برخی از پلتفرم‌های اینترنتی مانند نماشا و دیدئو انتشار یافته و پس از انتشار، از تصاویر موجود در خود مستند، و نه راش‌های مصاحبه‌ها، استفاده شده است.
از سوی دیگر کارگردان مستند “روایت راوی” نیز مدعی استفاده بدون اجازه از راش‌های اثر خود در مستند “آقا مرتضی” شده است؛ این بخش از تصاویر و بخش‌هایی از دیگر مستندهایی که متعلق به موسسه روایت فتح بوده، با هماهنگی و دستور مدیر وقت این موسسه جناب آقای اصغر بختیاری در اختیار تیم سازنده اثر قرار گرفته و مجوز لازم از این طریق اخذ شده است.
البته تحلیل این دوستان درباره شهید آوینی و تفاوت نگاه آنان با واقعیت‌های زندگی ایشان برای‌مان قابل درک است؛ ناراحتی آنان از تولید و پخش مستندی که تلاش کرده این شهید عزیز را بصورت دقیق و جامع روایت کند نیز قابل فهم است؛ آن چیزی که قابل درک نیست این همه تلاش برای توقیف و سانسور مستند “آقا مرتضی” است؛ اما چه اشکالی دارد که آنان فقط یکبار صبر کنند و اجازه دهند روایت شهید آوینی از انحصار آنان خارج شود و روایتی دقیق‌تر، جامع‌تر و متفاوت‌تر از روایت همیشگی برای نسل امروز بازگو شود.
موج استقبال نسل امروز از تماشای قسمت‌های اول مستند “آقا مرتضی” نشان می‌دهد که این مستند موفق شده با روایتی واقعی و ملموس، به جامعه نا امید امروز امید بدهد؛ امیدی که حالا از فهم عمیق‌تر جملات سید شهیدان اهل قلم بر می‌آید آنجا که بدون سانسور درباره زندگی‌اش گفت “تصور نکنید که من با زندگی به سبک و سیاق متظاهران به روشنفکری نا آشنا هستم؛ خیر. من از یک راه طی شده با شما حرف می‌زنم…”
ما قریب به سی سال است روایت انحصاری شما از شهید آوینی را دیده‌ و خوانده‌ایم. خواهش می‌کنیم فقط چند شب صبر کنید و اجازه بدهید مخاطبان روایتی جامع و بدون سانسور از ایشان را ببینند. بعد شما دوباره تا سال‌ها فرصت دارید تا همان روایت دلخواه‌تان را برای مخاطبان بسازید!