با مرور تعدادی از فیلم‌های سینمای ایران به نقش‌های خاطره‌انگیز مادرانه‌ایمی‌پردازیم که بانوان هنرمند سینمای ایران به آنها جان بخشیدند.
به گزارش مهر، جایگاه ارزشی و اعتقادی مقام مادر در جامعه او را در قالبسینما نیز به یک کاراکتر محوری تبدیل کرده است. زمانی که صحبت از نقش زن و مادردر فیلم‌های سینمایی به میان می‌آید ناخودآگاه تصویر تعداد کثیری از بانوان بازیگر اینسرزمین در اذهان تداعی می‌شود که هرکدام به نوعی نقش مادرانه و زنانه را در سینماایفا کرده‌اند؛ از بازیگران سالخورده با موهای سفید گرفته تا هنرمندان جوان با نمایشیاز چالش‌های زندگی روزمره و مدرن.
به مناسبت ولادت حضرت فاطمه زهرا (س) و روز مادر (زن) با نگاهی به فیلم‌هایی کهدر آنها نقش مادران پررنگ بوده و همچنین بازیگرانی که به شخصیت‌های تأثیرگذارمادر جان بخشیده اند، مروری بر نقش مادرانگی در سینمای ایران داریم و این گزارشرا به نام تک تک زنان هنرمند گره می‌زنیم و تقدیم می‌کنیم به بازیگرانی که روزگارینقش مادر در جامعه ایرانی را بر پرده سینما بازنمایی کردند و اکنون از میان ما رفته‌اند. روحشان شاد.
نماد مادر در سینمای ایران
نمی‌توان گزارشی درباره مادر و سینما نوشت و در ابتدای آن نامی از فیلم «مادر» علیحاتمی نیاورد. شاید بتوان گفت که این فیلم یکی از مادرانه‌ترین آثار تاریخ سینما را بهتصویر کشیده است. رقیه چهره‌آزاد با شمایلی نورانی، گیس‌های سفید و روسری بزرگدر این فیلم به نماد مادر در سینمای ایران تبدیل شده است. به گونه‌ای که اگر صحبتاز شمایل مادر در سینمای ایران مطرح شود نخستین تصویر سکانسی از او در فیلم«مادر» است که به آرامی بر تخت تکیه زده است.
این فیلم که سال ۱۳۶۸ ساخته و در هشتمین جشنواره فیلم فجر رونمایی شد داستانمادر پیری را روایت می‌کند که در خانه سالمندان زندگی می‌کند. او تصمیم می‌گیرد کهواپسین روزهای زندگی خود را در خانه پدری سپری کند. گرمای وجود مادر تماماعضای خانواده را علی‌رغم اختلافاتی که داشتند گردهم جمع می‌کند.
محمدعلی کشاورز، فریماه فرجامی، امین تارخ، اکبر عبدی، جمشید هاشم‌پور، حمیدجبلی، حمیده خیرآبادی، حسین کسبیان، محبوبه بیات، اکرم محمدی، محمد ابهری،محمود بصیری، میرصلاح حسینی، محمود لطفی دیگر بازیگران «مادر» بودند.
حمیده خیرآبادی نیز یکی دیگر از بازیگرانی است که همواره شمایل یک مادر را در ذهنمخاطبان سینما تداعی کرده است. یکی از نقش‌های ماندگار وی مربوط به فیلم «اجارهنشین‌های» داریوش مهرجویی است. در آن ساختمان ملتهب و پرآشوب فیلم، مادر(حمیده خیرآبادی) شخصیتی بود که همواره سعی داشت فضای مسالمت آمیزی میانعباس آقا (عزت الله انتظامی) با برادر کوچک‌ترش و دیگر مستأجران آن ساختمان ایجادکند.
تا جایی که به پیشنهاد مادر ضیافت شامی تدارک دیده می‌شود تا اهالی خانه بر سرپول تعمیرات آن ساختمان فرسوده باهم گفتگو کنند و باقی ماجرا.
سفره‌ای که به لطف مامان رنگی شد
سفره رنگینی که در پس یک روز سخت در «مهمان مامان» پهن شد تصویر ماندگاریاست که بر ذهن بسیاری از سینمادوستان نقش بسته است. این فیلم مهرجویی کهسال ۱۳۸۲ تولید شد، روایت یک مهمانی ناممکن است که به کمک اهالی خانه وهمسایه‌ها به راه می‌افتد.
داستان فیلم از این قرار است؛ برای مادر خانه با نقش‌آفرینی گلاب آدینی مهمان می‌آید. مادر برای این که حفظ آبرو کند، دستپاچه و نگران است و تلاش زیادی برای آمادهکردن وضعیت ظاهری خانه دارد. آنها که وضعیت مالی چندان خوبی ندارند برای مهیاکردن یک سفره آبرومندانه برای نوعروس و داماد دچار مشکل می‌شوند تا اینکههمسایه‌ها به کمک می‌آیند و هر کس غذایی تهیه می‌کند.
گلاب آدینه در این فیلم نماد زنی آبرودار، دلسوز و مسئولیت پذیر است که در عین فقیربودن تلاش می‌کند یک مهمانی آبرومند برای خواهرزاده تازه دامادش تدارک ببیند. بازیآدینه در «مهمان مامان» بسیار واقع گرایانه و دلچسب از کار درآمده و کنترل او برنقش و تلاشی که برای مدیریت بحران‌های آن خانه قمرخانومی می‌کند، همچنان دریادها باقی مانده است.
از مادر کلاه قرمزی بودن تا یک دوراهی اخلاقی
فاطمه معتمدآریا را می‌توان یکی دیگر از شمایل مادرانگی در سینمای ایران دانستبازیگری که در بسیاری از فیلم‌های سینمای ایران در نقش مادر به ایفای نقش پرداختهاست از «مهر مادری» و «گیلانه» و «کلاه قرمزی و سروناز» گرفته تا فیلم‌هایی چون«اینجا بدون من» و «آباجان» و «جان‌دار».
فیلم سینمایی «مهر مادری» به کارگردانی کمال تبریزی سال ۱۳۷۶ تولید شد. این فیلمداستان مینا مددکار کانون اصلاح و تربیت با بازی فاطمه معتمدآریا است که مأمورتشکیل کلاسی آموزشی برای مددجویان می‌شود. مهدی یازده‌ساله، کودکی بزهکاراست که باور ندارد مادرش فوت کرده و با تصویری خیالی که از روزنامه‌ای به دستآورده، قصد یافتن مادرش را دارد و با دیدن مینا او را مادر خود می‌پندارد و با گریختناز کانون اصلاح و تربیت، سرانجام خانه مددکار را می‌یابد و به طرق مختلف سعیمی‌کند تا مینا را قانع کند که مادر اوست.
مینا ابتدا در برابر خواسته مهدی مقاومت می‌کند اما سرانجام او را به خانه می‌برد. حضور پسرک در خانه سبب شور و گرمایی در خانه مینا می‌شود. در پایان او درمی‌یابدکه علاقه پسرک به او بیش از اندازه باورش است پس تصمیم می‌گیرد که او را بهفرزندی برگزیند.
فاطمه معتمدآرا در فیلم «گیلانه» نقش مادر فداکار و دلسوزی به نام گیلانه را بازیمی‌کند که بعد از اینکه پسرش در جنگ قطع نخاع می‌شود، تمام تلاشش را براینگهداری و مراقبت از او به کار می‌گیرد، در حالی که اسماعیل پسرش اصرار دارد او را بهآسایشگاه معلولین انتقال دهند.
در این فیلم بهرام رادان، باران کوثری، ژاله صامتی، شاهرخ فروتنیان، مجید بهرامی ونیره فراهانی نیز به ایفای نقش پرداخته‌اند.
فیلم «جان دار» به کارگردانی حسین امیری دوماری و پدرام پورامیری سال ۱۳۹۷ساخته شد. فاطمه معتمدآریا در این فیلم نیز نقش مادری را ایفا می‌کند که نقشتاثیری‌گذاری در استحکام خانواده داشته است. خانواده‌ای که در یک روز شاد وعروسی با بحران بزرگی مانند قتل مواجه می‌شوند. معتمدآریا در این داستان ملتهب بهعنوان یک مادر در دوراهی نجات جان پسر تنی و خراب نکردن زندگی دختر ناتنی‌اشقرار می‌گیرد.
مادرانه‌ای شاعرانه از جنس طبیعت
فیلم «باشو غریبه کوچک» بهرام بیضایی را اغلب فیلمی با مضمون ضدجنگ می‌داننداما بدون شک رابطه احساسی میان نایی (سوسن تسلیمی) و باشو در این فیلم یکی ازماندگارترین مادرانه‌های سینما را رقم زد.
این فیلم داستان پسرکی به نام باشو است که در بمباران جنوب کشور خانه و خانوادهاش را از دست داده است. او خود را پشت ماشینی می‌اندازد و خوابش می‌برد وهنگامی که چشم می‌گشاید به جایی جنگلی در شمال کشور رسیده است. باشو از ترسانفجارهای عملیاتِ راه‌سازی می‌گریزد و در آن سوی بیشه به شالیزارِ زنی به نامِ ناییمی‌رسد که با ۲ فرزند خردسال و در غیاب شوهرش زندگی و کار می‌کند. نایی به باشونان و آب می‌دهد و می‌کوشد بداند کیست و زبانش را بفهمد. آن ۲ با زبانی متفاوتصحبت می‌کنند و طبیعت زبان مشترک آنها می‌شود. به تدریج رابطه عاطفی میانآن‌ها شکل می‌گیرد تا جایی که باشو به عنوان فرزند خانواده پذیرفته می‌شود.
در این فیلم ساده و شاعرانه زن نقشی محوری دارد و ما نایی فیلم را در در عرصه‌هایمختلف می‌بینیم ازجمله در قالب یک مادر، کسی که تمامی مسئولیت‌های ۲ فرزند رابدون حضور همسر متقبل شده است، زنی که کار می‌کند و وظیفه امرار معاشخانواده را برعهده دارد و…
نایی در این فیلم علی‌رغم تمامی چالش‌ها در برابر تعصبات، پیش‌داوری‌ها و سنت‌هایجامعه سنتی می‌ایستد و از باشو به عنوان فرزند خود نگهداری و مراقبت می‌کند.
میم مثل مادر
فیلم سینمایی «میم مثل مادر» ساخته رسول ملاقلی‌پور داستان سپیده دختری استکه در زمان جنگ ایران و عراق، از پرستاران شهر سردشت بوده و در بمباران شیمیاییدچار مشکل شده است. فرزند سپیده نیز به دلیل عوارض ناشی از شیمیایی دچارمشکلات تنفسی و معلولیت می‌شود. سهیل همسر سپیده اصرار دارد تا فرزندشان راسقط کنند اما سپیده مخالفت می‌کند و سهیل، سپیده را طلاق می‌دهد. او سال‌ها بهتنهایی فرزند معلول خود را بزرگ می‌کند.
گلشیفته فراهانی در این فیلم نقش مادری را دارد که فارغ از کلیشه‌های معمول سینماکه مادر را زنی مسن و خانه‌نشین به تصویر می‌کشیدند، زنی جوان، بهروز وتحصیل‌کرده است که به عنوان مادری تنها با چالش‌های مختلفی در جامعه مواجهاست.
ملاقلی‌پور در آخرین ساخته سینمایی‌اش تصویری احساسی و دراماتیک ازفداکاری‌های زنی جوان را به تصویر می‌کشد که در عین بیماری تمام تلاشش را می‌کندتا برای فرزند مریضش حق مادرانگی را تمام کند و یک تنه بار مسئولیت زندگی ومراقبت از او را بر دوش بکشد. تصویری که ملاقلی‌پور در «میم مثل مادر» از یک مادرارائه می‌دهد به نمادی از فداکاری و عشق مادرانه تبدیل شده است که بعد از گذشتچندین سال از ساخته شدنش همچنان قابل دیدن است و می‌تواند تماشاگرش رااحساساتی کند.
این فیلم به عنوان نماینده ایران در هشتادمین دوره جوایز اسکار از سوی بنیاد فارابیانتخاب شد.
زنی تنها در میان جمع
فیلم سینمایی «به همین سادگی» که به کارگردانی، نویسندگی و تهیه‌کنندگی رضامیرکریمی در سال ۱۳۸۶ ساخته شده است نیز از جمله آثاری است که دلمشغولی‌ها وروزمرگی‌های یک زن خانه‌دار را به تصویر می‌کشد و نگاهی واقع‌گرایانه به زن و مادریدارد که کسی او را درک نمی‌کند و دنیایش را نمی‌شناسد.
هنگامه قاضیانی در این فیلم نقش طاهره مادر خانواده‌ای را ایفا می‌کند که خودش راوقف خانه و خانواده کرده و به شدت احساس تنهایی می‌کند.
مریلا زارعی نیز در فیلم سینمایی «شیار ۱۴۳» به کارگردانی نرگس آبیار یکی ازتأثیرگذارترین نقش‌آفرینی‌های خود را در کاراکتر یک مادر شهید ارائه کرد. زارعی در اینفیلم نقش مادری را ایفا می‌کند که تنها فرزندش را به جبهه می‌فرستد و بیش از ۳ دههانتظار می‌کشد تا فرزندش بازگردد اما در نهایت با پیکر فرزندش مواجه می‌شود.
زارعی در فیلم سینمایی «زیر سقف دودی» پوران درخشنده نیز نقش یک مادر–همسرافسرده را ایفای می‌کرد که در ارتباط برقرار کردن با همسر و فرزندش دچار مشکلاست و شمایلی متفاوت از تلاش یک زن برای دیده شدن توسط همسر و تنها پسرش رابه تصویر می‌کشید.
زارعی نیز از جمله هنرمندانی است که در فیلم‌های مختلف نقش مادر و همسرانی راایفا کرده که هرکدام به نوعی با چالش‌های مختلفی روبه‌رو هستند از «شیار ۱۴۳» و«زیر سقف دودی» گرفته تا «خرس» و حتی «خروس جنگی».
بدون دیدگاه