سایه جنایت جنگی بر آثار فرهنگی و باستانی ایران

15:38

حمله به آثار تاریخی و فرهنگی کشورها طبق معاهدات بین‌المللی جنایت جنگی محسوب می‌شود و امکان تعدی رژیم صهیونیستی به این کهن‌زادبوم‌ها دور از ذهن نیست، تجاوز به شهرهای تاریخی ایران همچون اصفهان و کرمانشاه که گنیجنه‌ای ارزشمند از میراث فرهنگی و یادمان‌های تاریخی ایران محسوب می‌شوند، بیم تهدید آثار باستانی بر اثر امواج صوتی متاثر از انفجارها را پررنگ کرده است.
به گزارش ایرنا، مطابق کنوانسیون ۱۹۵۴ لاهه برای حفاظت از اموال فرهنگی در زمان درگیری مسلحانه که سنگ بنای حقوق بین‌الملل در زمینه حفاظت از میراث فرهنگی در زمان جنگ است، اموال فرهنگی و تاریخی نباید هدف حمله طرف‌های جنگ قرار بگیرند. همچنین طبق پروتکل‌های این کنوانسیون حملات به اموال فرهنگی تحت حفاظت ویژه، به عنوان جنایت جنگی تلقی و برای عاملان آن مجازات‌هایی در نظر گرفته می‌شود.
حفاظت از بناهای تاریخی در شرایط جنگ، از پیچیده‌ترین و دشوارترین وظایف هر کشوری است چراکه جنگ‌ها می‌توانند به طُرق مختلف و حتی به طور غیر مستقیم به این بناها آسیب برسانند؛ تخریب زیرساخت‌ها، غارت توسط سارقان و قاچاقچیان فرصت طلب، آتش‌سوزی‌های ناشی از جنگ و همچنین فرسایش و بی‌توجهی به دلیل عدم امکان نگهداری و همچنین اثرات بلند مدت امواج ناشی از انفجارها بر این سازه‌های تاریخی از جمله این موارد هستند.
حمله اخیر رژیم صهیونیستی به ساختمان صدا و سیمای ایران، که به عنوان یکی از مراکز فعالیت خبرنگاران شناخته می‌شود، بار دیگر نشان داد که این رژیم نه تنها به اصول انسانی بلکه به هیچ یک از معاهدات و قوانین بین‌المللی پایبند نیست.
مطابق قوانین بین‌المللی، به ویژه کنوانسیون‌های مرتبط با حقوق بشر و حقوق بین‌الملل، مراکز خبری، خبرنگاران و همچنین تاسیسات فرهنگی و تاریخی نباید در معرض حمله قرار گیرند. با این حال، اقدام روز گذشته رژیم صهیونیستی در حمله به ساختمان صدا و سیمای ایران به‌عنوان یکی از مراکز فعالیت خبرنگاران بیانگر بی‌توجهی آشکار این رژیم جنایتکار به این موازین جهانی است.
نگرانی‌ها زمانی بیشترمی‌شود که سابقه تهدید به حمله به اماکن فرهنگی ایران توسط رییس جمهور آمریکا نیز در اذهان زنده می‌شود. در سال ۱۳۹۸، دونالد ترامپ تهدید کرده بود که ۵۴ نقطه فرهنگی ایران را هدف حمله قرار خواهد داد؛ تهدیدی که موجی از نگرانی و اعتراضات چهره‌های فرهنگی بین‌المللی را به همراه داشت.
در نتیجه با توجه به سابقه رژیم صهیونی و همچنین آمریکا که اظهاراتش نشان از هم‌پیمانی او با اسراییل غاصب در تجاوز به ایران است، زیر پا گذاشتن کنوانسیون‌های بین‌المللی در رابطه با مصون ماندن آثار تاریخی و فرهنگی در شرایط جنگی دور از انتظار نیست.
کارشناسان حوزه میراث فرهنگی هشدار می‌دهند که حملات مستقیم و حتی غیرمستقیم از طریق امواج و ارتعاشات ناشی از انفجارها می‌توانند به آثار تاریخی ایران آسیب وارد کنند. در همین راستا، حمله موشکی روزهای اخیر به نزدیکی شهر کرمانشاه، نگرانی‌های تازه‌ای درباره وضعیت مجموعه تاریخی طاق بستان ایجاد کرده است.این حمله که گفته می‌شود به یک بیمارستان در سه کیلومتری محوطه تاریخی طاق بستان اصابت کرده، علاوه بر آسیب به زیرساخت‌های درمانی و سلامت عمومی، احتمال آسیب‌ به این بنای باستانی مهم دوره ساسانی که در فهرست آثار جهانی قرار دارد را بالا برده است.

امواج انفجار، آسیب‌های پنهان و میراث جهانی

مدیر پایگاه میراث ملی و جهانی استان اصفهان در گفت و گو با ایرنا با اشاره به اهمیت حفاظت از بناهای تاریخی در برابر آسیب‌های ناشی از انفجارها، تاکید کرد که رویدادهای اخیر در منطقه، زنگ خطری برای میراث فرهنگی جهانی است.
سید مهدی موسوی با بیان اینکه ارتباط انفجارها با بناهای تاریخی تابع فرمول‌های ریاضی و فیزیکی مشخصی است، اظهار داشت: فاکتورهایی مانند فاصله و شدت انفجار، میزان آسیب وارده را تعیین می‌کنند. در بناهای تاریخی، اعدادی بین ۵۰ تا ۷۰ دسی‌بل را مبنا قرار می‌دهیم، البته این امر بستگی به نوع سازه، از خشتی و چوبی گرفته تا تزئینات وابسته به معماری مانند کاشی‌کاری دارد.
وی افزود: اگرچه میزان دقیق آسیب ناشی از این ارتعاشات به‌طور قطع مشخص نیست، اما مسلماً بی‌تأثیر نیست.
این کارشناس میراث فرهنگی اضافه کرد: بیشترین آسیب گزارش شده در این چند روز، مربوط به نزدیکی طاق بستان در کرمانشاه است که متاسفانه حملات هوایی در فاصله چند کیلومتری آن صورت گرفته و کارشناسان ما نگران آسیب به این بنای جهانی ثبت شده هستند.
موسوی با تاکید بر اینکه چنین آسیب‌هایی به آثار جهانی و میراث فرهنگی ملت‌ها می‌تواند جنایت جنگی محسوب شود، گفت: در این رابطه، یونسکو تاکنون رسماً واکنشی نشان نداده است.

نقض کنوانسیون لاهه و آثار تاریخی ایران دور از انتظار نیست

مدیر پایگاه میراث ملی و جهانی استان اصفهان گفت: کنوانسیون‌های بین‌المللی، مانند منع اشاعه مواد رادیواکتیو و حمله به تاسیسات هسته‌ای، همچنین مصونیت خبرنگاران و اصحاب رسانه در شرایط جنگی مواردی هستند که رژیم صهیونی نسبت به آن‌ها توجهی نمی‌کند؛ از این رو هیچ بعید نیست که کنوانسیون ۱۹۵۴ لاهه را هم زیرپا بگذارد و آسیب‌هایی را متوجه آثار تاریخی و فرهنگی کند.
موسوی با یادآوری حادثه سال ۱۳۹۸ و تهدید ترامپ مبنی بر حمله به ۵۲ نقطه فرهنگی ایران، خاطرنشان کرد: همان زمان هم براینکه رییس جمهور آمریکا به معاهدات بین‌المللی پایبند نیست و خودسرانه عمل می‌کند، تاکید شد؛ از این رو در تجاوز رژیم صهیونی به ایران که هم پیمان آمریکا است، تهدید نقاط فرهنگی و میراث تاریخی دور از انتظار نیست.
وی به حمله صدام حسین به ایران در سال ۱۳۶۳ و بمباران مناطق مسکونی و بناهای تاریخی در اصفهان اشاره کرد و یادآور شد: اصفهان یک بار تجربه تخریب برخی یادمان‌های تاریخی اش را در حملات جنگی داشته و در آن زمان، مسجد جامع اصفهان مورد آسیب قرار گرفت و مسوولان وقت میراث فرهنگی ایران مکاتبه‌ای با یونسکو داشتند و نسبت به این جنایت جنگی هشدار دادند.
شبستان جنوب شرقی مسجد جامع اصفهان پس از حمله هوایی رژیم بعث در سال ۶۳
موسوی تاکید کرد که در حال حاضر، هیچ گزارشی از آسیب به بناهای تاریخی ایران در پی انفجارهای اخیر دریافت نشده است.

تهدید شهرهای تاریخی ایران و میراث فرهنگی، بی‌احترامی به میراث بشری ست

همچنین کارشناس ارشد میراث فرهنگی و مدیرکل اسبق میراث فرهنگی استان اصفهان در زمان بمباران بافت تاریخی اصفهان در این پیوند به ایرنا گفت: اصولا تجاوز به یک شهر تاریخی و صدمه وارد کردن به آثار تاریخی آن بی احترامی به میراث بشریت است چرا که نه تنها ایران بلکه دنیا میراث‌دار آن است.
عبدالله جبل‌عاملی افزود: تهدید آثار تاریخی و فرهنگی کشورها در تجاوز رژیم صهیونی بی‌احترامی به حافظه فرهنگی و انسانی یک ملت است. سازمان‌های فرهنگی بین‌المللی به‌ویژه یونسکو باید نسبت به چنین اقدامات نظامی در مجاورت شهرهای تاریخی ایران واکنش قاطع نشان دهند.
وی نسبت به تهدیدات ناشی از امواج انفجارهای اخیر در نزدیکی اصفهان هشدار داد و گفت: هرچند اصابت مستقیمی به بناهای تاریخی کشورمان انجام نشده اما امواج انفجار به‌ویژه در محدوده‌های تاریخی می‌تواند در بلندمدت به استحکام این سازه‌ها آسیب وارد کند.
این کارشناس ارشد مرمت آثار تاریخی گفت: اصفهان شهری زنده و پویاست، موزه‌ای است که مردم در آن زندگی می‌کنند؛ بناهای تاریخی آن تنها سنگ و گچ نیستند، بلکه روح و هویت مردم را نمایندگی می‌کنند.
جبل عاملی با اشاره به آسیب‌های گسترده حملات راکتی ارتش بعث عراق در سال ۱۳۶۳ به بافت تاریخی اصفهان یادآور شد: مسجد جامع اصفهان و بازار تاریخی اطراف آن در حملات راکتی ارتش صدام به‌شدت آسیب دیدند. بخشی از بازار به کلی با خاک یکسان شد و بسیاری از خانه‌های تاریخی، مدارس علمیه، مساجد و دیگر بناهای ارزشمند در محله‌های میانی شهر تخریب شدند.

بازار عربان و مسجد جامع اصفهان پس از حمله هوایی رژیم بعث در سال ۶۳
مدیرکل اسبق میراث فرهنگی اصفهان با یادآوری اینکه در آن زمان بیش از ۳۰ نقطه از بافت تاریخی اصفهان مورد اصابت مستقیم راکت‌های رژیم بعث قرار گرفت، افزود: صدمات مستقیم به مسجد جامع شامل تخریب شبستان جنوب شرقی و بخش‌هایی از گنبد خواجه‌نظام المک بود که بلافاصله عملیات مرمت آن انجام شد اما این اقدامات مصداق روشن جنایت جنگی فرهنگی بود.
جبل‌عاملی از پیگیری‌های بین‌المللی در آن زمان یاد کرد و گفت: به یونسکو شکایت کردیم و هیأتی از سوی این سازمان برای بازدید از آثار تخریب شده اعزام شد. همچنین در نشستی در فلورانس ایتالیا تحت عنوان «شهرهای تاریخی، کالبد قدیم، زندگی جدید»، هیئت ایرانی گزارشی از خسارت‌های وارده به میراث فرهنگی اصفهان ارائه کردند.وی افزود: تاکید ما در آن زمان و در آن جلسه این بود که ما به دنبال کمک مالی نیستیم، بلکه خواستار آگاهی بخشی جهانی و ثبت حقیقتِ جنایت فرهنگی در اسناد بین‌المللی هستیم.

نهادهای بین‌المللی برای حفاظت از گنجینه‌های ایران وارد عمل شوند

کارشناس ارشد میراث فرهنگی تاکید کرد: ایران تاریخ دیرینه و میراث فرهنگی غنی دارد که فقط متعلق به این مرز و بوم نیست بلکه متعلق به میراث بشری و جهانی است. از همین رو و به دلیل تهدیدی که نسبت به آثار تاریخی ایران و به ویژه اصفهان وجود دارد، سازمان‌های فرهنگی بین المللی، باید موضع گیری اثر گذار داشته باشند.