خاطراتی از منوچهر اسماعیلی و صدای ماندگارش

منوچهر اسماعیلی هنرمند سرشناس عرصه دوبله در سال‌های اخیر در جشن خانه سینما و جشنواره‌ی فیلم فجر تقدیر شده بود، او در بزرگداشت زنده‌یاد علی کسمایی (دیگر هنرمند عرصه دوبله) گفته بود: من بخش کوچکی از حاصل عمر “علی کسمایی” هستم.
به گزارش ایسنا، در اولین روز شهریور ماه سال ۱۴۰۱ خبری مخابره شد که منوچهر اسماعیلی از دنیا رفته است؛ این هنرمند که در سن ۸۳ سالگی از دنیا رفت در یک گفت‌وگوی مفصل که در سال ۸۶ با حضورش در ایسنا رقم زد؛ از زندگی کاری اش و چگونگی ورود به عرصه دوبله صحبت کرده بود که مشروح آن را در این لینک می‌خوانید.
منوچهر اسماعیلی متولد هشتم فروردین ۱۳۱۸ در کرمانشاه بود که او به جای بسیاری از بازیگران ایرانی و خارجی صحبت کرد و به تدریج صدایش جزو شخصیت و ویژگی‌های فردی آن بازیگر شد که از جمله آن‌ها می‌توان به آنتونی کویین، گریگوری پیک، چارلتن هستن، یول براینر، ریچارد برتن، سیدنی پوآتیه، پیتر فالک و مارچلوماسترویانی اشاره کرد.
«خاک»، «تنگنا»، «قیصر»، «بلوچ»، «داش آکل»، «حسن کچل»، «دایره مینا»، «سوته دلان»، «رضاموتوری»، «غزل»، «دایی جان ناپلئون»، «ضربت»، «خط قرمز»، «هزاردستان»، «تاراج»، «طلسم»، «مادر»، «بایکوت»، «دستفروش»، «عروسی خوبان»، «پرستار شب»، «سرب»، «مهاجر»، «ردپایی بر شن»، «بهار»، «بای سیکل ران»، «دزد عروسک‌ها»، «حماسه مجنون»، «سرعت»، «امام علی(ع)»، «کاراگاه»، «دکل»، «ترن»، «دو خواهر»، «پهلوانان نمی‌میرند» و «ناخدا خورشید» ازجمله آثار ایرانی هستند که اسماعیلی در آنها نقش گفته و یا سرپرستی دوبلاژشان را بر عهده داشته بود.
در شهریور ماه سال ۸۶، منوچهر اسماعیلی در بزرگداشت علی کسمایی به مناسبت روز سینما گفته بود: «من بخش کوچکی از حاصل عمر “علی کسمایی” هستم. درود می‌فرستم به تمام هنرمندان که سرمایه‌گذار سینما بودند از عبدالله محمدی، از اصغر تفکری، ژاله کاظمی، منوچهر نوذری، حسین سرشار پاوراتی ایران و پاوراتی جهان که همه را داغ‌دار کرد. و سلام به هنرمندان زنده و آنها که پایه‌های سینما بر دوش‌شان است. امروز صحبت از مردی است که حاصل عمرش، آبرو و حیثیت دوبلاژ ایران است.
من افتخار دارم که در سن ۲۰ سالگی در فیلم “دروازه پاریس” با ایشان همکاری کردم. یکی از ویژگی‌های علی کسمایی دادن فرصت بود. او یاد داد چیزی را که یاد گرفتی پیش خودت نگه‌ ندار. این باعث ماندگاری نام علی کسمایی در دوبلاژ ایران شد.
من دچار هیجان شدم و اصلا فکر نمی‌کردم در توصیف استادم باید اسمی از من برده شود و چه افتخاری به من داده شد. آقای کسمایی متشکرم. از همه شما متشکریم.»
و سال 96 و در سی و ششمین دوره جشنواره فیلم فجر هم بزرگداشت منوچهر اسماعیلی در حالی برگزار شد که این هنرمند در میان تشویق زیاد حاضران روی سن آمد و با گفتن سلام و گرفتن جواب گفته بود: در همه فیلم‌ها به شما سلام کردم و امشب جواب دادید.
او که حضورش روی سن با همراهی سعید راد و ابوالحسن تهامی همراه شده بود، بیان کرد که بعد از دیدن این صحنه‌ها توان ایستادن ندارد و حالش زیاد خوش نیست. به همین دلیل روی صندلی نشست و تهامی او را از نوابغ کار هنری ایران معرفی کرد.
وی با اشاره به اینکه ۶۰ سال در کنار منوچهر اسماعیلی همکاری کرده است، یادآور شده بود: دو هنرمند بزرگ جهانی یعنی آنتونی کویین و ویلیام هولدن که آقای اسماعیلی به جای آن ها صحبت کرده وقتی به ایران آمدند باور نمی‌کردند که به زبان فارسی صحبت کرده‌اند.منوچهر اسماعیلی به دوبله ایران قدر و ارزش داد و ارزش کار خود را نیز می‌دانست.
در ادامه سعید راد هم بیان کرده بود که وقتی قرار شده به این مراسم و به بهانه بزرگداشت منوچهر اسماعیلی بیاید یاد روزهایی افتاده که صدابرداری سر صحنه انجام نمی‌شد و در اتاق دوبله چقدر کار را سخت می‌دیده است.
این بازیگر سینما با اشاره به اینکه با کلمه نمی‌شود این هنرمند را ستایش کرد از حاضران درخواست کرده بود که «در این سالن با شکوه یک دقیقه به احترام منوچهر اسماعیلی بایستیم و ایشان را تشویق کنیم.»
در ادامه بخش هایی از فیلم «قیصر» پخش شد که با تشویق حاضران همراه شد.
و اما امروز موزه سینمای ایران برای درگذشت زنده یاد «منوچهر اسماعیلی» گزیده ای از گفتگوی تاریخ شفاهی این هنرمند عرصه دوبله را منتشر کرد.
زنده یاد منوچهر اسماعیلی دوبلور و مدیر دوبلاژ در ابتدای گفتگوی تاریخ شفاهی اش با موزه سینمای ایران، گفت: پدرم راننده بود و در سازمان برنامه و وزارت فرهنگ کار می‌کرد. هفت ساله بودم که از کرمانشاه به تهران آمدیم و در نواب زندگی می‌کردیم.
وی ادامه داد: در نوجوانی چندسالی به خاطر کار پدرم به اهواز رفتیم و در همان سال‌ها بود که علاقه من به سینما با رفتن به سینما کم کم تبدیل به یک عشق و آرزو شد و برای اینکه از دایره سینما دور نمانم به سینما اهواز می‌رفتم و فیلم می‌دیدم. یادم می آید روزی دیدم بر روی شیشه سینما آگهی استخدام یک خطاط را داده بود که امتحان دادم و قبول شدم و ماهی ۶۰ تومن حقوق برایم درنظر گرفتند که نصف حقوق پدرم در اهواز بود.
اسماعیلی با اشاره به ورودش به دنیای دوبله نیز بیان داشت: در ابتدای کارم فیلم های خارجی را به همراه منوچهر والی دوبله می‌کردم آنقدر اینکار را دوست داشتم که حتی افکت هم می‌دادم و کم کم دو نقش را باهم می‌گفتم و در ادامه، تولیدات داخلی نیز در سایه اوج دوبله آغاز شد و با همان انرژی که بر روی فیلم‌های خارجی کار می‌کردم فیلم‌های فارسی را صداگذاری می‌کردم.
وی خاطرنشان کرد: یادم می‌آید در فیلم خارجی« دروازه پاریس» زنده یاد علی کسمایی نقش بسیار سختی را به من داد که یادش بخیر پرویز دوایی هم مطلب خوبی درباره آن فیلم و دوبله من در مجله فردوسی نوشته بود.
اسماعیلی با اشاره به اینکه از روز و ساعتی که وارد کار دوبله شدم تا زمانیکه اولین فیلم را به عنوان مدیر دوبلاژ به من سپردند ۸ سال گذشت، گفت: هنوز هم بعد از این همه سال اگر بخواهم بر روی شخصیت فیلمی صحبت کنم چندین بار فیلم را می‌بینم و آنرا تحلیل می کنم که دو نقش باشد یا سه نقش. تمام شخصیت‌های فیلم را باید بشناسم و تا زمانیکه مصداق آنها را پیدا نکنم دوبله آنرا قبول نمی‌کنم و روال کاری‌ام بدین شکل است که برای هر کدام از شخصیت‌ها صدا و گویش انتخاب می‌کنم و ثمره آنرا در همان اتاق کار بین همان آدم‌هایی که حضور دارند (۲۰، ۳۰ نفر) می‌گیریم. همه می‌دانند که در مورد کار من می‌توانند کاملا آزادانه اظهارنظر کنند و هرگز جلوی نقدهایی که می‌تواند در روند کاری‌ام اثر مثبتی داشته باشد را نگرفته‌ام.
وی درباره همکاری‌اش با مسعود کیمیایی نیز توضیح داد: همکاری با مسعود کیمیایی همیشه موجب می‌شد تا همه عوامل و من به عنوان دوبلور که قرار بود در فیلم با او کار کنم، حس کنم تنها نیستم زیرا با همه عوامل بسیار خودمانی و راحت بود و این همخوانی برای ما نیز بسیار خوب بود. زمانیکه کیمیایی وارد سینما شد پر از نوآوری بود و من معتقدم حتی امروز هم با یک تلنگر می‌توان آنرا به ۴۰ سال پیش برگرداند. همچنین ناصر تقوایی که سکوت و بی سر و صدا بودنش نشانه تمام شدنش نیست و به جای اینکه بگوییم آتش زیر خاکستر است بهتر است بگوییم کبریت زیر خاکستر است که با آثار خوبش همه جا را به آتش می‌کشد.
اسماعیلی خاطرنشان کرد: نقش‌هایی که دوبله‌شان را به من می‌دادند تا زمانیکه آنها را از لایه‌های جامعه حس نمی‌کردم ، منتقل نمی‌کردم یعنی بداخلاقی‌ها را می‌دیدم و باور می‌کردم ، اشک آدم لومپن را می‌دیدم و متوجه می‌شدم که سبک و سیاق دفاع از باورهایشان چگونه است که شاید وقتی از پشت پنجره این رفتارها را ببینید ، خنده تان بگیرد اما من معتقدم هرفردی به سبک خودش از خودش دفاع می‌کند.
وی در پایان یادآور شد: از نظر من فیلمسازی ناصر تقوایی و علی حاتمی نقطه عطف سینما و البته ذائقه شخصی من هم هستند.
موزه سینمای ایران درگذشت «منوچهر اسماعیلی»؛ هنرمند عرصه دوبله را به خانواده آن مرحوم تسلیت گفته و از خداوند برای جامعه هنری آرزوی صبر و تحمل دارد.
اما در سال‌های اخیر او مقابل دوربین مستند «قیصر چهل سال بعد» به کارگردانی مسعود نجفی رفت، او در برنامه ای که در جشن تصویر سال برای این مستند تدارک دیده بودند،حاضر شده بود.
منوچهر اسماعیلی سرپرست گویندگان و گوینده نقش‌های «قیصر» و «خان‌دایی» با اشاره به دوستی‌اش با بهروز وثوقی یادآور شده بود: او که دوست و هم دبیرستانی من بود نقطه‌ عطف این کار بود. من کرمانشاهی و آن ترک با توجه به این شخصیت در «قیصر» هوای تهران را می‌بایست، مجددا پالایش می‌کردیم، او در بازی و من در انعکاس آنچه استاد مشایخی و وثوقی مقابل دوربین ایفا کردند.
وثوقی می‌دانست من شیفته سینما هستم و ساعاتی را در مدرسه جور می‌کرد تا به سینما بروم و با سینماگرانی در ارتباط باشم. من با پلاکاردنویسی در سینما شروع کردم و او هم از راه تئاتر آمد و حال‌وهوای آن روز و فیلم «قیصر» یک تحول بزرگی در من ایجاد کرد. عشق و قدر عشق در چهره جمشید مشایخی مانند تلنگری من را بیدار کرد. تا آن موقع حس می‌کردم من عاشقم اما دیدم آن عاشق‌تر است و او به من درس عشق داد و هنگام کار با حضورش در استودیو خیلی مقتدرانه از سر عشق خواست به جایش صحبت کنم و من یاد گرفتم اگر چیزی دارم بدون منت در اختیار همه بگذارم.
و زنده‌یاد منوچهر اسماعیلی در مراسم بزرگداشت علی حاتمی که همزمان با سالروز درگذشت این هنرمند پنجشنبه شب (۱۴ آذرماه) سال ۱۳۹۲ در تالار استاد شهناز خانه هنرمندان برگزار شده بود،گفته بود: هیجان زده هستم. هرگز نتوانستم با پیکر شادروان حاتمی وداع کنم. او چیزهایی از «حسن کچل» تا «مادر »به من یاد داد، زندگی را به من آموخت. سرمشق داد تا یادداشت کنم تا یادم نرود مردمی بودن خرجی ندارد، دل می‌خواهد. دلم را باید صاف کنم. کارهای حاتمی برای من آموزش بود که چگونه با مردم صحبت کنیم، چگونه دروغ نگوییم و اگر هم می گوییم چگونه در رفع آن بکوشیم. حرف زدن از ته دل را علی حاتمی یاد ما گوینده‌ها داد.
و امروز در پی درگذشت منوچهر اسماعیلی، دبیر چهل و یکمین جشنواره بین المللی فیلم فجر پیامی منتشر کرد ونوشت:
«با نهایت تاسف، یکی دیگر از استادان و پیشکسوتانِ وزینِ سینمای ایران، از میان ما پر کشید.
درگذشت استاد منوچهر اسماعیلی که از مفاخر هنر این سرزمین و صدای ماندگار هنر دوبله محسوب می‌شد و آثار ارزشمندی از خود به یادگار گذاشت را به خانواده محترم آن زنده‌یاد و جامعه سینمایی تسلیت عرض نموده؛ از درگاه خداوند مهربان، برای روح آن عزیز سفرکرده آرامش ابدی مسألت دارم.»