جایگاه رفیع مجموعه‌های آرامگاهی صوفیان در معماری ایران

مجموعه‌های آرامگاهی صوفیان به دلیل ویژگیهای طراحی، ساختمانی و تزئیناتی دارای موقعیت رفیعی در معماری ایران هستند و در زمره برجسته‌ترین آثار به حساب می‌آیند.
به گزارش روابط‌ عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، کرسی ترویجی معماری آرامگاهی صوفیان در ایران 30مرداد 1401، با حضور علیرضا انیسی معاون پژوهشی پژوهشگاه به‌عنوان ارائه دهنده، علیرضا قلی‌نژاد پیربازاری معاون فناوری و کاربردی‌سازی پژوهشگاه، مدیر جلسه و محمد‌حسن طالبیان عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، در جایگاه ناقد بصورت مجازی برگزار شد.
علیرضا انیسی در این نشست با نگاهی مختصر به پیدایش تصوف در ایران به بررسی تحولات صوفیه از قرن2 تا 8 قمری پرداخت و با معرفی گونه‌های اصلی معماری صوفیان شامل خانقاه و آرامگاه و بیان ویژگی‌های آنها نمونه‌های معماری موجود را بررسی کرد.
او گفت: با توجه به گسترش تصوف از قرون 7 تا 9 قمری، ساخت آرامگاه مشایخ این مسلک با شیوه خاصی در این دوره توسعه یافت.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری با بیان‌اینکه موضوع زیارت تأثیرزیادی بر پیدایش مقابر صوفیان داشته است افزود: بناهای آرامگاهی مشایخ تصوف به صورت مجموعه‌ای از بناها شکل گرفته‌اند و ترکیبی از مقبره و سایر فضاهای مورد نیاز زندگی و آداب اجتماعی صوفیان هستند که هسته اولیه این مجموعه‌های آرامگاهی خانقاه شیخ و یا مراد صوفی بوده است.
به گفته انیسی، مقبره صوفیان در مجموعه‌های آرامگاهی به دو شکل اصلی فضای بسته و یا سرباز/ حضیره قرار گرفته‌اند و ساخت مجموعه‌های آرامگاهی تابع سنت محلی معماری بودند و هماهنگ با نیازهای صوفیان برپا می‌شدند.
معاون پژوهشی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، ایوان و گنبدخانه را دو عنصر اصلی معماری خواند که عموما در شکل‌گیری این بناها موثر بوده‌اند و گفت: مجموعه‌های آرامگاهی صوفیان به دلیل ویژگیهای طراحی، ساختمانی و تزئیناتی دارای موقعیت رفیعی در معماری ایران هستند و در زمره برجسته ترین آثار به حساب می آیند.
انیسی با اشاره به اینکه بناهای آرامگاهی تصوف به عنوان مکانی مقدس و سمبلی از بهشت دارای کیفیت معماری و ساختمانی ارزشمند هستند و به نحوه شایسته‌ای با طرح‌های تزئینی و کتیبه‌های گوناگون از گچ و کاشی، آرایش شده و از زیبایی بصری برخوردارند تصریح‌کرد: بانیان این بناها عموما حکام و یا امرای وقت بودند که به تبعیت از مردم و برای احترام به این شخصیت‌های محبوب بانی ساخت چنین مجموعه هایی شدند.