«تصور»: عاشقانه‌ای همراه با سخت‌گیری لیلا حاتمی!

کارگردان فیلم سینمایی «تصور» به ارایه توضیحاتی درباره تجربه کارگردانی اولین فیلم بلند سینمایی خود با نقش‌آفرینی متفاوت لیلا حاتمی در نقش اصلی پرداخت.
علی بهراد که این روزها در حال اکران در سینماهای کشور است، در اولین گفت‌وگوی مشروح رسانه‌ای خود درباره شرایط اکران این فیلم بدون تبلیغات و اطلاع‌رسانی مناسب که منجر به فروش پایین آن در گیشه شده است، به مهر توضیح داد: من به‌عنوان کارگردان نقشی در این فرآیند ندارم. فیلم به دفتر پخش واگذار شده است و در قبال تبلیغاتی که برای اکران فیلم انجام می‌دهد، ۱۰ درصد از فروش فیلم را برمی‌دارد. درباره فیلم «تصور» باید بگویم که این فیلم هزینه تولید خودش را از عرضه در خارج از کشور به‌دست آورده و خیلی بیشتر از آنچه توقع اولیه سرمایه‌گذار و تهیه‌کننده بوده است، فیلم درآمد داشته است. به همین دلیل حس می‌کنم دیگر انگیزه‌ای برای تبلیغ فیلم در اکران داخل کشور نداشته‌اند و کار را به‌طور کامل به پخش‌کننده واگذار کردند. تهیه‌کننده و سرمایه‌گذار انگیزه‌ای برای تبلیغ نداشته‌اند و من هم در مقام کارگردان برای تبلیغ فیلم کاری از دستم برنمی‌آید!
این کارگردان افزود: از همان روز اول اکران فیلم «تصور» سانس‌هایی که در اختیار فیلم ما قرار گرفت بسیار کم بود. خیلی از دوستان نزدیک خودم خیلی سخت توانستند سانس مناسبی برای تماشای فیلم پیدا کنند. با تمام این شرایط اما باید بگویم که از اکران فیلم راضی هستم. نام اولیه فیلم هم «مادلن» بود، نام همان قنادی‌ای که کاراکتر لیلا حاتمی در فیلم در آن مشغول به کار است. به دلیل اینکه این نام خارجی است اجازه آن را ندادند. من پیش‌تر یک فیلم کوتاه به نام «هرمان» ساخته بودم و وقتی از وزارت ارشاد نام دیگری از من خواستند، سریع همان اسم «هرمان» را گفتم تا پروانه نمایش را بگیرم.
وی گفت: بعد از اینکه فیلم در جشنواره کن اکران شد، وقتی برگشتم دوستان سازمان سینمایی اصلاحیه‌هایی به من دادند من برای آنکه بتوانم مجوز فیلم دیگرم را بگیرم، اعمال این ممیزی‌ها را پذیرفتم. البته پیش‌تر درباره ۴ مورد اصلاحیه با من صحبت کرده بودند که تبدیل به ۲۰ مورد شد. اگر می‌خواستم همه آن اصلاحات را اعمال کنم، فیلم کمتر از ۷۰ دقیقه می‌شد و دیگر امکان اکران نداشت!
بهراد ادامه داد: بعد از آن ماجرا دیگر پیگیری اکران فیلم در داخل را رها کردیم چرا که همزمان فیلم، داشت عرضه جهانی خود را دنبال می‌کرد. فیلم در کشورهایی مانند «چین» و «اندونزی» هم آماده اکران شد. این در حالی است که تا جایی که اطلاع دارم بعد از فیلم «جدایی نادر از سیمین» و فیلمی از رضا میرکریمی هیچ فیلم دیگری از ایران در کشور چین اکران نشده است. همین روزها پیش‌فروش آغاز اکران «تصور» در سینماهای چین آغاز شده است. فیلم در کشورهای دیگری مانند برزیل، امارات و برخی دیگر از کشورهای منطقه هم اکران شده است. حتی آقای نوروزبیگی تهیه‌کننده فیلم در پرواز با یکی از ایرلاین‌های بین‌المللی خیلی اتفاقی متوجه پخش فیلم در هواپیما شد.

وی افزود: زمانی که من و لیلا حاتمی درباره ایده اولیه فیلم صحبت کردیم، توقع‌مان تولید یک فیلم جمع‌وجور و محفلی بود که احتمالاً قرار است عده کمی از مخاطبان را در محدوده شهر تهران راضی کند، فیلم اما از جشنواره کن سر درآورد و آنقدر بزرگ شد که همه اتفاقات بعد از آن فراتر از توقع ما بود، حتی همین اکران عمومی آن در ایران! به همین دلیل هم به‌رغم آنکه می‌پذیرم که فیلم می‌توانست فروش خیلی بهتری داشته باشد، اما از شرایط اکران آن راضی هستم. فیلم برای بخشی از جامعه ایران ساخته شده است که در قهر با سالن‌های سینما هستند و در هر حال به سینما نمی‌روند.
این کارگردان جوان گفت: اغلب بازخوردهایی که نسبت به فیلم «تصور» داشته‌ایم مثبت بوده است. حس می‌کنم در لیگ متفاوتی نسبت لیگی که فیلم‌های پرفروش این روزها در حال رقابت در آن هستند، حضورم دارم. دنیای متفاوتی دارم و احساس می‌کنم مخاطبانم هم متفاوت از مخاطبان این فیلم‌ها هستند. «تصور» در بسترهایی اکران می‌شود که شاید هر فیلمی امکان عرضه در این بسترها را پیدا نکند و چنین فیلم‌هایی مخاطبان خاص خود را هم پیدا می‌کند.
کارگردان فیلم «تصور» درباره کارنامه خود در سینما هم گفت: من قبل‌ترها قصه می‌نوشتم و از مقطعی به بعد شروع به نوشتن فیلمنامه کردم. سال ۹۴ برای اولین‌بار درخواست پروانه ساخت کردم. همواره هم دوست داشتم با کار خودم شناخته شوم. کارهایی که پیش‌تر نوشته بودم هم کارهای خیلی شاخصی نبود و بیشتر در سطح کارهای کمدی و یا آثار مربوط به شبکه خانگی بود. البته با افرادی کار کرده‌ام که آن‌ها برایم قابل احترام هستند. کارهایی در کارنامه‌ام داشته‌ام که شاید به همه آن‌ها افتخار نکنم اما قرار بوده که این آثار مخارج زندگی‌ام را تأمین کند تا روزی بتوانم فیلم خودم را بسازم.
من قبل‌ترها قصه می‌نوشتم و از مقطعی به بعد شروع به نوشتن فیلمنامه کردم. کارهایی در کارنامه‌ام داشته‌ام که شاید به همه آن‌ها افتخار نکنم اما قرار بوده که این آثار مخارج زندگی‌ام را تأمین کند تا روزی بتوانم فیلم خودم را بسازموی افزود: کاری که من در تمام این سال‌ها بلد بودم، نوشتن بوده است. من تحصیلات دانشگاهی‌ام در رشته مکانیک بوده اما واقعیت این است که غیر از نوشتن هیچ کار دیگری بلد نیستم. در مقطعی هم مجبور بودم که از نوشتن پول دربیاورم. البته از سال ۹۱ کارگردانی فیلم کوتاه را هم آغاز کردم و تا امروز ۹ فیلم کوتاه هم ساخته‌ام. یک تله‌فیلم ویدئویی هم کار کردم که در واقع مجموعه‌ای از فیلم‌های کوتاهم بود که به پیشنهاد یک تهیه‌کننده تبدیل به یک فیلم شد. اولین فیلم بلند سینمایی‌ام «تصور» است.
بهراد درباره همکاری با جواد نوروزبیگی در مقام تهیه‌کننده و بازیگرانی مانند لیلا حاتمی و مهرداد صدیقیان در اولین تجربه کارگردانی خود هم گفت: بالاخره سابقه‌ای که در نوشتن داشتم، اینجا به کارم آمد. به‌واسطه فیلمنامه‌نویسی در دفاتر تولید رفت و آمد داشتم. حوالی سال ۹۶ بود که برای نگارش فیلمنامه‌ای به دفتر آقای نوروزبیگی رفتم و از همان‌جا آشنایی ما آغاز شد. فیلمنامه «تصور» را اما اولین‌بار با آقای علی مصفا مطرح کردم و به‌دنبال سرمایه برای تولید آن بودیم یک روز آقای نوروزبیگی تماس گرفت و گفت من سرمایه تولید این فیلم را دارم. در اوج کرونا بود که آقای نوروزبیگی برای تولید اعلام آمادگی کرد و ما هم استقبال کردیم و مشغول کار شدیم. فیلم اسفندماه ۹۹ ساخته شد و ادامه تولید آن به نوروز ۱۴۰۰ هم کشیده شد.
کارگردان «تصور» درباره حضور لیلا حاتمی در فیلم هم گفت: ما پیش از این فیلم قرار بود در فیلمی به نام «اسکاتلند» همکاری داشته باشیم. شروع آشنایی ما همان فیلم بود اما در اواخر سال ۹۸ بود و تولید آن فیلم با ماجراهای کرونا مصادف و همه چیز تعطیل شد. من به خانم حاتمی ساخت این ایده جمع‌وجور را پیشنهاد دادم. ابتدا قصه کلی را تعریف کردم و در چند نوبت نسخه‌هایی از فیلمنامه را هم ارسال کردم. آنقدر نوشتم و ارسال کردم تا راضی بشوند. نتیجه این سخت‌گیری خانم حاتمی روی کیفیت نهایی فیلم هم تأثیر گذاشته است.
بهراد درباره شخصی بودن روایت «تصور» هم گفت: ایده فیلم از همین جمله شکل گرفت که بهترین رابطه‌ها هم از جایی به بعد دچار رخوت می‌شود. خیلی فکر کردیم که چنین ایده‌ای را چطور می‌توان تبدیل به فیلمنامه کرد. مطمئن بودم باید مدام فضای داستان تغییر کند و این تغییر می‌تواند نقطه مقابل رخوت باشد. به همین دلیل به ساختار اپیزودیک رسیدیم. هرچند همه قصه‌ها در یک راستا هستند. با لیلا حاتمی و مهرداد صدیقیان هم به این قاعده رسیدیم که آن‌ها باید در طول فیلم گام‌به‌گام با هم صمیمی‌تر شوند. فیلم از نظر ساختاری خیلی تجربه‌گراست. این برای اولین‌بار در طول فعالیت حرفه‌ای من بود که از یک کانسپت به فیلمنامه رسیدم. در مقطعی بودم که چند فیلمنامه‌ام رد شده بود و تصمیم گرفتم فیلمی برای دل خودم بسازم. با خودم گفتم اگر قرار است فقط یک فیلم از من باقی بماند، بگذار همین فیلم باشد. به همین دلیل فیلم خیلی رها ساخته شده و تکه‌هایی از خودم را هم در آن گذاشته‌ام. «تصور» واقعاً با خلوص نیت ساخته شده است.
زمانی که فیلم «تصور» برای حضور در کن پذیرفته شد، مسئولان سینمایی احساس رضایت کردند و گفتند برای اولین‌بار یک تصویر تروتمیز از ایران قرار است به جشنواره‌های خارجی برود و از این منظر فیلم برای‌شان مهم بود اما از نظر محتوایی آن را مورد تأیید نمی‌دانستند!کارگران «تصور» در ادامه گفت: زمانی که فیلم «تصور» برای حضور در کن پذیرفته شد، مسئولان سینمایی احساس رضایت کردند و گفتند برای اولین‌بار یک تصویر تروتمیز از ایران قرار است به جشنواره‌های خارجی برود و از این منظر فیلم برای‌شان مهم بود اما از نظر محتوایی آن را مورد تأیید نمی‌دانستند! یکی از اعضای سخت‌گیر شورای صدور پروانه نمایش می‌گفت وقتی فیلمت را در شورا دیدیم، اولین واکنشم این بود که خدا پدرت را بیامرزد که بعد از ۴۰ سال بالاخره فیلمی دارد از ایران بیرون می‌رود که بدبختی و بیچارگی مردم را نشان نمی‌دهد. این نکته‌ای بود که بعدها آقای ایل بیگی هم به من گفت.
بهراد ادامه داد:. در مقطعی که بحث حضور فیلم در جشنواره فجر هم مطرح شد، آقای نوروزبیگی به واسطه ارتباطاتی که داشت برای فیلم فرم پر کرد، اما فیلم رد شد! بعد از پذیرش فیلم در جشنواره کن بود که جلسه‌ای گذاشتند تا به آن پروانه نمایش بدهند. به‌رغم آنکه از تصویر ارائه شده در فیلم راضی بودند. البته واقعیت این است که بابت این تصویر، تشویق هم نشدم!
وی در توضیح اینکه فیلم به‌رغم پرداختن به زنان آسیب‌دیده، فیلم سیاهی نیست، گفت: این احتمالاً از زاویه نگاه خودم به زندگی می‌آید. مدل برخورد خودم با مشکلات زندگی شخصی‌ام همین گونه است و این مشکلات را بالاخره بخشی از زندگی می‌دانم. آدم‌هایی که جرأت زندگی کردن دارند، برایم بسیار قابل احترام هستند. آدم‌هایی هم که در فیلم «تصور» می‌بنیم در عین تمام مشکلات و آسیب‌هایی که دارند، می‌خواهند زندگی کنند. مردم جامعه ما مشکلات بسیاری دارند و وضعیت زنان در این شرایط بغرنج‌تر هم شده است. در چنین شرایطی من همواره وقتی یک زن موفق را می‌بینم او را تحسین می‌کنم.
این کارگردان ادامه داد: من هیچ‌گاه از نهادهای دولتی کمک نخواسته‌ام، اما یک روز که در پاریس از مقابل خانه فرهنگی ایران رد می‌شدم، دیدم عکس بزرگی را از یکی از قهرمانان تکواندو آنجا نصب کرده‌اند. فیلم من اما بدون آنکه دولت ریالی برای آن خرج کرده باشد، براساس یک حساب سرانگشتی که خودمان محاسبه کرده بودیم، بالای ۲۰ هزار مخاطب در دنیا داشته است. انتظارم این بود به‌واسطه همین دستاورد، لااقل اجازه بدهند فیلم بعدی‌ام را با آرامش بیشتری بسازم. من می‌خواهم یک فیلم کمدی بسازم و انتظار آرامش بیشتری دارم. تا امروز دو فیلم ساخته‌ام که هر دو با سرمایه بخش خصوصی بوده است. اگر بخواهم باز هم بسازم سراغ بودجه دولتی نمی‌روم اما در عین حال توقع دارم اذیتم نکنند!
کارگردان فیلم «تصور» درباره رفت و برگشت میان دنیای واقعیت و خیال در روایت این فیلم هم توضیح داد: من واقعاً آدم خرافاتی‌ای هستم! (می‌خندد) همه چیز در اطراف خودم را یک نشانه می‌دانم. نگاهم به دنیا همیشه اینگونه است و همین مسئله هم باعث می‌شود گاهی مرز میان واقعیت و خیال را در زندگی واقعی هم گم کنم. در زندگی‌ام خیلی دنباله نشانه‌ها می‌گردم و هر اتفاقی که در زندگی‌ام رخ می‌دهد را نشانه‌ای برای قصه‌های بعدی‌ام می‌دانم. خیلی چیزها را واقعاً اتفاقی نمی‌بینم و این رفت و برگشت میان دنیای واقعیت و خیال در فیلم هم شاید از همین زاویه نگاهم به دنیا بیاید.
بهراد درباره اینکه چقدر فیلم خود را فیلمی به‌روز در نسبت با جامعه امروز می‌داند هم گفت: پاسخ به این سوال سخت است اما می‌توانم اینگونه پاسخ بدهم که شاید خیلی از افراد جامعه امروز مانند کاراکتر اصلی فیلم اقدام نکنند. شاید این گروه از آدم‌ها دلایل واقعی‌تری برای بروز احساسات خود یا عدم بروز آن داشته باشند. دلیلی که کاراکتر من برای عدم بروز احساس خود دارد، شاید در خیلی از آدم‌های امروز جامعه ما نباشد. از این منظر شاید برخی بگویند این فیلم به‌روز نیست، در عین اینکه خودم فیلم را بی‌نسبت با جامعه امروز نمی‌دانم. لااقل تلاش کرده‌ام که روایت به‌روزی داشته باشد.