بررسی شخصیت واقعی گرشاسب در ایران باستان

در طرح پژوهشی مطالعه‎‎ تطبیقی متن گرشاسب‎نامه با متون پهلوی و گزیده‎ متون اوایل دوره‎ اسلامی شخصیت گرشاسب در گرشاسب‎نامه با متون اوستایی، متون پهلوی و شاهنامه مورد مقایسه قرار گرفت تا بتوان به شخصیت واقعی گرشاسب در ایران باستان نزدیک‎تر شد.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، آزاده حیدرپور مجری طرح، امروز 30اردیبهشت 1400 با بیان اینکه طرح پژوهشی «مطالعه‎‎ تطبیقی متن گرشاسب‎نامه با متون پهلوی و گزیده‎ متون اوایل دوره‎ اسلامی» در پژوهشکده زبان‌شناسی، متون و کتیبه‌ها به انجام رسید، گرشاسب‎نامه را اثری حماسی خواند که ابونصر علی بن احمد اسدی طوسی شاعر ایرانی قرن پنجم هجری سراینده‎ آن بوده و این مثنوی حماسی در نسخه‎‌های مختلف بین 7 تا 10 هزار بیت دارد و به سال 458 هجری سروده شده است.
استادیار پژوهشکده زبان‌شناسی، متون و کتیبه‌ها، با اشاره به این مطلب که اسدی دلیل نوشتن این اثر را این می‎‌داند که چون فردوسی از نوشتن شرح حال گرشاسب در شاهنامه کوتاهی کرده پس وی ناگزیر کار فردوسی را به اتمام رسانده است تصریح کرد: گرشاسب‎نامه اثری جذاب و سرشار از مضامین اخلاقی است که می‎‌توان از لابلای هر بیت آن اطلاعات تاریخی و ادبی ارزنده‌‎ای را به دست آورد؛ این اثر متاسفانه برعکس شاهنامه فردوسی مورد غفلت قرار گرفته و تا حدودی ناشناخته باقی مانده است و بر پژوهشگران واجب است که بیشتر در باب این اثر پژوهش کنند.
اوافزود: احتمالا اسدی طوسی به برخی منابع اصلی نظیر خدای نامه‌‎ها دسترسی داشته و ماخذ گرشاسب‎نامه به زبان پهلوی بوده و اسدی مستقیما از آن نامه‎ کهن استفاده کرده و اثر خود را مطابق با آن‎ها و همچنین فرهنگ شفاهی سینه به سینه نوشته و داستان‎‌هایی نیز به اصل اثر افزوده است؛ چرا که در هیچ یک از متون فارسی به مقداری که اسدی درباره گرشاسب آگاهی می‎دهد اطلاعاتی یافت نمی‎‌شود.
حیدرپور اظهار کرد: در این پژوهش شخصیت گرشاسب در گرشاسب‎نامه با متون اوستایی، متون پهلوی و شاهنامه مورد مقایسه قرار گرفته تا تشابهات و تفاوت‎‌های بین آن‎ها مشخص شود همچنین جایگاه دینی و ملی و تبار‎نامه گرشاسب در این آثار بررسی شده، تا به شخصیت واقعی گرشاسب در ایران باستان نزدیک‎تر شویم، شیوه تحقیق در این پژوهش اسنـادی _کتابخانـه‌ای و برپایه تحلیل محتوا بوده‎ است.
او گفت:گرشاسپ یا گرشاسب فارسی امروز، معادل کِرساسپَ اوستایی یک شخصیت اساطیری هند‌و‌ایرانی و یکی از پهلوانان نامدار ایرانی است که در سنسکریت به صورت کِرساسوَ − krs′ās′va و در اوستایی به صورت k∂r∂sāspa− کِرساسپَ آمده‌ است.
به گفته این پژوهشگر، در کتاب مقدس زردشتیان او را معادل رستم شاهنامه و هرکول یونانی‌ها می‌دانند و در اوستا و سنسکریت این واژه‌به معنی دارنده‌ی اسب لاغر است و این واژه‌ مرکب خود از دو جزء k∂r∂sa−/ krs′a− به معنی لاغر و نزار و aspa−/ as′va − که معنی اسب را دارد تشکیل شده است.
وی خاطرنشان کرد: در گرشاسب‎نامه آغاز داستان درباره‎ پادشاهی جمشید است که از دست ضحاک ماردوش به چین می‎‌گریزد و در آنجا در درون درختی پناه می‎گیرد و هنگامی که سربازان ضحاک او را می یابند به فرمان ضحاک او را درون درخت به دو نیم می‎کنند ،جمشید پیش از مرگ هنگام گریز با دختر حاکم کابل ازدواج می‎کند و پسرش پس از مرگ پدر زاده می‎‌شود که او را تور می‎‌نامند.
او افزود:سپس از تور شیدسب زاده می‎شود که به شاهی کابل می‎رسد؛ پس از شیدسب فرزندش تورگ به شاهی می‎‌رسد و از پس وی شاهی به دیگر فرزندش شم می‎‌رسد، شم نیز چندی حکومت می‎‌کند و پادشاهی کابل را به فرزندش اثرط می‎‌سپارد‎، سپس از اثرط گرشاسب زاده می‎‌شود که بیشتر داستان‎‌های این کتاب حول و حوش قهرمانی‎‌ها و شرح پهلوانی‎‌های گرشاسپ به توران، هند، افریقا و … است.