داوود فتحعلی‌بیگی با اشاره به آنکه برخی از هنرمندان ما این‌گونه می‌پندارند که نمایش‌های مذهبی تنها محلی برای روضه‌خوانی و گرفتن اشک از مخاطب هستند گفت: رفع این آسیب نیازمند تغییر نگرش هنرمندان است و آنکه دریابیم تئاتر دینی به سبب فراگیری موضوع بستر مهمی برای معرفی تئاتر به جامعه است.
داوود فتحعلی‌بیگی در گفت‌وگو با ایرنا با اشاره به ایام محرم و فصل آشنای تولید و اجرای آثار نمایشی و مذهبی به فراخور این ایام به‌ویژه هنر آئینی تعزیه تصریح کرد: یکی از اصلی‌ترین منابع معرفی تئاتر به عموم مردم به حوزه نمایش‌های آئینی و دینی بازمی‌گردد.
وی افزود: این در حالی است که طی دو دهه اخیر کمتر شاهد حضور جوانان در امر تولید و اجرای مستمر نمایش‌های آیینی به ویژه تعزیه و یا دایره فعالیت‌های نمایش آئینی و سنتی میان نسل جوان و نوجوی هنرمندان تئاتر بودیم که این مسئله خود، حکم به عدم معرفی صحیح هنر تئاتر به عموم افراد جامعه به‌ویژه مخاطبان بالقوه این عرصه داده است.
کارگردان نمایش عمو هاشم یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های نمایش دینی را محتوای آشنای آن برای عموم مخاطبان دانست و یادآور شد: می‌توان در بستر این محتوای آشنا و فراگیر، اتفاقات و مسائل روز جامعه را نیز به گونه‌ای گنجاند که بتوان دایره وسیع‌تری از مخاطبان را به هنر تئاتر جذب کرد و از این طریق به تبلیغ فراگیری تئاتر میان جامعه پرداخت.
این پژوهشگر حوزه نمایش‌های آئینی به‌ویژه هنر نمایش تعزیه خاطرنشان کرد: داستان‌های آشنای موجود در قصص قرآن، روایت‌های زندگی پیامبران و ائمه و همچنین منابعی چون احادیث و روایت‌ها، مواد خامی به حساب می‌آیند که هر کدام از آنها می‌توانند به تولید نمایشنامه‌های دینی و اجرای آثار مذهبی با رویکرد بازتاب مسائل اجتماعی بدل شوند. این خود مهم‌ترین پل ارتباطی میان جامعه هنرمندان برای معرفی هرچه بیشتر هنر نمایش و تئاتر به عموم مخاطبان به شمار می‌رود.
اعتلای تئاتر دینی نیازمند تغییر نگرش هنرمندان به این گونه نمایشی است
نمی‌توان با ارائه پول به هنرمندان، انتظار تبیین ایدئولوژی جامعه را از آنها داشت
دبیر بیستمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی یکی از آسیب‌های عدم استمرار در حوزه تولید نمایش‌های آئینی و مذهبی به‌عنوان فراگیرترین گونه آثار تئاتری در جذب و استقبال مخاطبان را به نگاه مناسبتی و سفارشی نسبت به این آثار دانست و تصریح کرد: این‌که ما تنها تولید و اجرای آثار نمایشی را به ماه محرم، صفر و یا رمضان معطوف کرده‌ایم و از دیگر ماه‌ها به‌عنوان بستری برای ارائه این آثار غفلت کرده‌ایم، خود باعث شده‌است تا مخاطبان نیز تنها در این ایام منتظر تولید چنین آثاری باشند.
همچنین از سوی دیگر مسئله‌ای به نام سفارش یکی دیگر از چشم اسفندیارهای تولید نمایش‌های دینی به‌شمار می‌رود. چراکه نمی‌توان پذیرفت که تنها با ارائه مبالغ مالی به هنرمندان از آنها انتظار داشت که دست به تولید آثاری بزنند که بازتاب‌دهنده ایدئولوژی موجود در جامعه و نظام ما باشد. حاصل تولید چنین آثاری که در قالب نگاه مناسبتی و سفارشی تولید می‌شود اغلب آثاری خنثی هستند که حتی در سرگرم‌کردن مخاطب نیز نمی‌توانند توفیقی به دست بیاورند چه برسد به آنکه از چنین نمایش‌هایی انتظار دعوت مخاطب به چالش، تفکر و تعمق مخاطب را داشت.
کارکرد تئاتر دینی فراتز از روضه‌خوانی و گرفتن اشک از مخاطب است
این مدرس دانشگاه در ادامه بازشماری آسیب‌های موجود در عرصه تئاتر دینی و نمایش‌های آئینی و مذهبی به باور غلط درباره این نمایش‌ها میان برخی از هنرمندان اشاره کرد و گفت: مسئله آن است که برخی از هنرمندان ما این‌گونه می‌پندارند که نمایش‌های مذهبی، نمایش‌های سطحی و ظاهری هستند و به‌جز مفهوم سرگرم‌کنندگی و یا تبدیل شدن آنها به محلی برای روضه‌خوانی و گرفتن اشک از مخاطب کارکرد دیگری ندارد.
وی افزود: درحالی‌که تنها با یک پژوهش و نگاه ساده در پیشینه تئاتر می‌توان ریشه و خاستگاه این هنر را درآیین‌ها، مناسک و مراسم مذهبی جستجو کرد. اما غفلت هنرمندان ما از این مهم باعث شده‌است که نمایش‌های دینی و مذهبی ما اغلب به آثاری سطحی و بدون عمق بدل شوند. همین نگرش سطحی باعث شده‌است تا میان این‌گونه از آثار نمایشی و مخاطبان فاصله‌ای عمیق ایجاد شود.
اعتلای تئاتر دینی نیازمند تغییر نگرش هنرمندان به این گونه نمایشی است
آسیبی به نام نگاه جشنواره‌ای و مناسبتی به تئاتر دینی
کارگردان نمایش شهر آشوب با اشاره به آنکه یکی دیگر از آسیب‌های حوزه تئاتر کشور به‌ویژه در عرصه تئاتر دینی به نگاه جشنواره محور در راستای تولید و اجرای چنین آثاری بازمی‌گردد خاطرنشان کرد: شیوه غلط ما در حوزه تعریف تئاتر خصوصی و انتظار بازگشت هر نوع سرمایه در تولید آثار تئاتری باعث شده‌است تا کمتر شاهد تولید تئاترهای دینی جریان‌ساز باشیم.
وی با بیان آنکه از سویی دیگر بدل شده جشنواره‌ها به مجرا و مبدأ اصلی تولید این دست از نمایش‌ها خود به آسیب دیگری بدل شده است افزود: هنرمندان نیز با توجه به اجرای محدود و عدم اطمینان از اجرای عمومی چنین آثاری کمتر دست به تولید تئاترهای جریان‌ساز، چالش‌برانگیز و مبتنی بر کار پژوهشی حتی جهت ارائه به جشنواره‌ها می‌زنند که این خود به چالش و آسیب دیگری در حوزه نازل شدن سطح آثار نمایش‌های دینی و مذهبی در کشورمان بدل شده‌است.
همزمان با تغییر نگرش در رفع آسیب‌ها می‌توان به آینده تئاتر دینی امیدوار بود
این مدرس و پژوهشگر عرصه نمایش‌های آئینی با اشاره به روند امیدوارکننده نگاه پژوهشی و تغییر نگرش مدیران به تولید و اجرای نمایش‌های دینی طی چند سال اخیر گفت: خوشبختانه با بازگویی آسیب‌ها و مسائل از زبان کارشناسان و توجه مدیران به عرصه نمایش، فارغ از جنبه نگاه سفارشی و یا جشنواره‌ای آرام‌آرام شاهد نگاه جدی در حوزه آسیب‌شناسی تئاتر دینی و گام برداشتن در راستای برطرف کردن این آسیب‌ها هستیم.
فتحعلی‌بیگی در پایان تصریح کرد: در سایه استمرار چنین امری بی‌هیچ تردیدی می‌توان به آینده نمایش‌های دینی چه در حوزه کیفیت و چه در عرصه ارتباط‌گیری با عموم مخاطبان و تبدیل شدن به بستری برای معرفی تئاتر و فراگیری این هنر میان عموم مردم بیش‌از گذشته امیدوار بود.
هنوز در مرحله آزمون و خطای بستر فضای مجازی برای ارائه آثار نمایشی هستیم
وی با اشاره به آنچه که طی ۱۸ ماه گذشته در سایه شیوع ویروس کرونا در حوزه تئاتر اتفاق افتاده‌است گفت: درست است که ایران نیز مانند دیگر کشورهای جهان از شر این ویروس در امان نبوده؛ اما مسئله آنست که در بسیاری از کشورها، فعالیت هنرمندان تئاتر تا این حد دست‌خوش تغییر، رکود و سکون به سبب این ویروس نشده که در ایران شاهد آن بودیم.
وی درباره چرایی دلیل به وجود آمدن این آسیب خاطرنشان کرد: مسلم است که مهم‌ترین مساله به بستر ضعیف زیرساخت‌های فعالیت در حوزه فضای مجازی با محوریت تولید و ارائه آثار نمایشی بازمی‌گردد. ما در این حوزه در حال برداشتن گام‌های ابتدایی با چاشنی آزمون وخطا هستیم و برای رسیدن به نقطه مطلوب راه درازی در پیش داریم.
فتحعلی‌بیگی با بیان آنکه در بسیاری از کشورها، تئاتر مورد حمایت نهادهای فرهنگی و حتی اجتماعی مانند شهرداری‌ها قرار دارند افزود: این مسئله در روند تولید آثار به‌ویژه در حوزه تهیه ابزار و ادوات تصویربرداری از آثار نمایشی با کیفیتی مطلوب و ارائه آن در بسترهای مشخص و تخصصی در حوزه تئاتر می‌تواند یاریگر هنرمندان تئاتر باشد.
وی با اشاره به وجود بستر نوظهوری چون تلویزیون تئاتر ایران که به‌عنوان تنها بستر تخصصی تولید و ارائه آثار نمایشی به مخاطبان هنر تئاتر شناخته می‌شود گفت: هرچند در کنار این بستر مجازی، دیگر پلتفرم ها نیز به یاری هنرمندان تئاتر آمده‌اند اما مسئله آنست که در حوزه تجربه تصویربرداری از آثار تئاتری هنوز درحال آزمون‌وخطا هستیم و نتوانسته‌ایم در بسیاری از موارد کار ایده‌آل را برای جذب حداکثری رضایت مخاطبان به دست آوریم.
بدون دیدگاه