آخرین کاوش باستان‌شناسان در گورستان «مرسین چال» در سمنان به کشف آثاریمنتج شد که قدمت این گورستان را به دوره هخامنشی و اشکانی رساند.
به گزارش ایسنا، گورستان «مرسین چال» در حوضه آبگیر سد فینسک در شهرستانمهدیشهر استان سمنان واقع شده است، که کاوش‌های باستان‌شناسی در آن بیشترنجات‌بخشی دارد. این گورستان نخستین بار در فاصله سال‌های ۱۳۹۸ تا ۱۳۹۰ بررسیشد و نخستین کاوش در سال ۱۳۹۳ به سرپرستی «مهرداد ملک‌زاده» انجام شد. گورستان مرسین چال تا کنون در چهار فصل، کاوش باستان‌شناسی شده است. فصلدوم آن را نیز ملک‌زاده در سال ۱۳۹۹ انجام داد و سومین فصل کاوش در سال ۱۴۰۰ و دردو فاز به سرپرستی «محمدرضا نعمتی» و «عطا حسن‌پور» انجام شد. نعمتیچهارمین فصل کاوش را هم در سال ۱۴۰۱ انجام داد، که اکنون نتیجه آن کاوش ویافته‌های آن برای نخستین‌بار در موزه ملی ایران به نمایش گذاشته شده است.
در کاوش‌های قبلی مرسین چال، گوری متعلق به یک بانو در کنار اشیاء فاخری نظیرالنگو، دستنبد، پابند، انواع سفالینه‌ها در اشکال مختلف و یک انگشتر مفرغی با نقششیر بالدار یافته شد، که باستان‌شناسان آن را در نوع خود «بی‌نظیر» توصیف کردند. همچنین یک ریتون (تکوک) از جنس سفال با نقش بزکوهی با شاخ‌های کنگره‌دار متعلقبه دوره اشکانی و مربوط به ۲۲۰۰ سال پیش کشف شد.
در فصل سوم، ۶۸ گور از نوع گورهای چاله‌ای شناسایی شد، که تدفین در این گورها بهصورت طاقباز با جهت شرقی ـ غربی بود. از جمله مهم‌ترین یافته‌های کمیاب در اینکاوش، یک سنگ گور منقوش بود. روی این سنگ گور، نقش یک اسب و سوارکارایستاده در مقابل درختی ترسیم شده و به شیوه «کوبشی» یا «کنده» با عمق کم،روی سنگ صاف از جنس سنگ آهک نقش شده است. باستان‌شناسان گفته‌اند تا کنوننمونه این سنگ گور منقوش از دوره اشکانی در ایران گزارش نشده بود.
اما یافته‌های باستان‌شناسان در فصل چهارم که به تازگی و برای نخستین بار گزیده‌ایاز آنها در موزه ملی ایران رونمایی شده، چه بوده است؟ باستان‌شناسان، کاوش‌ها را درادامه فصل‌های قبلی و با هدف شناسایی و مطالعه شیوه‌های تدفین و مطالعاتانسان‌شناسی و نجات مواد فرهنگی و تاریخی انجام دادند.
در این فصل دو ترانشه ایجاد و ۳۶ گور کاوش شد، که ۶ گور، فاقد گورنهاده بودند وباقی گورها اغلب دارای یک یا چند شیء از جنس سفال، نقره، مفرغ، شیشه، سنگ وقیر بودند.
اشیاء سفالی بیشتر شامل انواع کاسه‌های پایه‌دار، کف تخت، کف محدب، پیاله‌ها،ظروف دسته راستی با آبریز کوچک، کوزه‌های کوچک و سردوک‌ها هستند. خمیره وپوشش بیشتر آنها نارنجی و تعدا کمی هم قرمز آجری و یا از نوع آشپزخانه‌ای هستند. برخی از کاسه‌ها و یا پیاله‌ها در داﺧل یا بیرون و هر دو قسمت داغ‌دار هستند. اشیاءفلزی از جنس آهن، مفرغ و نقره و شامل انواع خدنگ، خنجر، کارد، پیکرک، مهره،دستبند، النگو، پابند، گوشواره، حلقه، انگشتر، مهر، گل سینه و زنگوله هستند. اشیاءشیشه‌ای هم بهﻃور کل انواع مهره‌ها را دربرمی‌گیرند.
گورهای کاوش‌شده بین١٩٠ تا ٢١٥ سانتیمتر ﻃول دارند. عرض گورها بین ٤٠ تا٦٠سانتیمتر و دارای عمقی بین٣٠ تا ٦٥ سانتیمتر هستند. کف گورها در عمق‌های مختلفیقرار دارد.
باتوجه به گورهای کاوش‌شده به نظر می‌رسد بیشتر سنگ‌های موجود در باﻻ و پاییناسکلت‌ها در زمان تدﻓین، در زیر خاک بوده و روی گورها به صورت پشته خاک بودهاست، که محدوده گور را مشخص کرده است. هیچ‌یک از گورها با هم تلاقی نداشته وهیچ‌یک از تدفین‌های جدید تدفین قدیم‌تر را تخریب نکرده است. محدوده برخی ازگورها با هم تداﺧل داشته است، ولی اسکلت‌های هیچ.یک از گورها تخریب نشدهاست. اسکلت‌های موجود در گورها اغلب به دلیل نوع خاک منطقه و همچنینفعالیت‌های کشاورزی در وضعیت مناسبی نبودند و بیشتر پوسیده و یا خرد شده‌اند. شیوه تدفین در گورها به صورت طاقباز بوده که تنها در نحوه قرار گرفتن سر، دست‌هاو پاها با هم متفاوت هستند. سر اسکلت‌ها بیشتر به سمت باﻻ بوده، ولی برخی از آنهابعد از تجزیه گوشت بدن بر اثر فشار وارده، صورت به راست، یعنی جنوب شرقی و یا بهچپ در جهت شمال شرقی قرار گرفته است.
نتیجه کاوش‌های باستان‌شناسان در گورستان مرسین نشان می‌دهد که بیشتر گورهایبزرگساﻻن از نظر ابعاد تقریبا به یک اندازه و شکل و تقریبا در یک جهت جغرافیاییهستند و به نظر می‌رسد که اﻓراد خاصی، آنها را آماده می‌کردند. ﻓرد تدفین‌شدهچنانچه بزرگتر از گور کنده شده بود، از قسمت پاها جمع می‌شد. برخی از تدفین‌ها همکوچکتر از گور بودند. گورهای متعلق به کودکان در اندازه کوچکتر کنده شده است.
تدفین در گورها، به شیوه طاقباز انجام می‌گرفت، ولی از نظر نحوه قرارگیری، دستروی لگن یا ران، یا سینه و پاها که موازی هم بوده و یا اینکه پای راست روی پای چپ ویا برعکس قرار گرفته، تفاوت‌هایی داشته است.
باتوجه به مطالعات اولیه باستان‌شناسان روی بقایای استخوانی بر جامانده، جامعهمورد مطالعه در گورستان مرسین چال، شامل ٢٣ زن است، که از نظر سنی شامل ١٤جوان و ۶ میانسال بوده، که سن٣ اسکلت هم نامشخص بود. ١١ گوری که متعلق بهمردان بودند از نظر سنی شامل ٧ جوان، ٣ میانسال بوده و سن یک اسکلت نامشخصبوده است.
از نظر تاریخ‌گذاری گورها، با توجه به یافته‌های به دست آمده از گورها و همچنیننمونه‌های تاریخ‌گذاری شده در فصول قبل کاوش می‌توان گفت که این گورستانمتعلق به دوره هخامنشی و اشکانی است.
گزیده‌ای از یافته‌های فصل چهارم کاوش در مرسین چال که اکنون در موزه ملی بهنمایش گذاشته شده است
کاوش‌ها در این گورستان به گفته باستان‌شناسان درحالی ضروری است که ادامهداشته باشد، مسئولان استان سمنان از جدیت در اجرای پروژه سد فینسک، بدونهیچ‌گونه تغییری سخن گفته‌اند. گورستان مرسین چال در حوضه آبریز این سد قرارگرفته و کاوش‌ها در آن نیز بیشتر به انگیزه نجات‌بخشی مواد فرهنگی این منطقه انجاممی‌شود. ساخت این سد به رغم تمام هشدارهایی که درباره تخریب و آسیب آن بهزیست جنگل‌های هیرکانی مازندران، داده شده است، اما از سال ۱۳۸۹ آغاز شده و باهدف تأمین آب استان سمنان درحال پیگیری است.
منبع: گزارش فصل چهارم کاوش نجات‌بخشی گورستان مرسین چال (محمدرضانعمتی، محمدﻓﻼح کیاپی و الهام ﻓرنام) ـ کتاب گزارش‌های بیست‌ویکمین گردهماییسالانه باستان.شناسی ایران.
بدون دیدگاه