«اسفند» یا «اشک هور»؛ مقایسه‌ی دو پرتره در مورد یک شهید

المیرا ندائی
در چهل و سومین جشنواره فیلم فجر، دو فیلم مهم در مورد زندگی شهید علی هاشمی به نمایش درآمدند: یکی «اسفند» به کارگردانی دانش اقباشاوی و تهیه کنندگی زنده‌یاد جلیل شعبانی و مهاجر توحیدپرست، و دیگری «اشک هور» به کارگردانی مهدی جعفری و تهیه کنندگی مجتبی فرآورده.
هر دو فیلم به زندگی و مبارزات این شهید بزرگوار پرداخته‌اند، اما از زاویه‌های مختلف و با رویکردهای متفاوتی به موضوع پرداخته‌اند. در این مقاله، به مقایسه این دو اثر خواهیم پرداخت.

– فرم فیلمسازی
فیلم «اسفند» (دانش اقباشاوی): در این فیلم، فرم روایی بیشتر هنری و تجربه‌گراست. «اسفند» از یک رویکرد غیرخطی و پیچیده برای روایت داستان استفاده می‌کند که به جای نمایش مستقیم وقایع تاریخی، به عمق شخصیت و دغدغه‌های درونی شهید علی هاشمی می‌پردازد.
این فیلم با استفاده از فلاش‌بک‌ها و ساختار زمانی نامتعارف، سعی دارد تجربه‌های ذهنی و روان‌شناختی شهید هاشمی را به نمایش بگذارد. در این اثر، شخصیت‌ها بیشتر از لحاظ درونی و احساسی پرداخته شده و نمایش فیزیکی جنگ به حداقل می‌رسد. همچنین، این فیلم از تکنیک‌های سینمایی خاصی مانند کادرهای بسته، نورپردازی ملایم و طراحی صدا برای تقویت فضای معنوی و تأملی استفاده می‌کند.
فیلم «اشک هور» (مهدی جعفری): در مقابل، «اشک هور» به شکلی سنتی‌تر و ساده‌تر روایت می‌شود. این فیلم دارای ساختار خطی است که بیشتر بر نمایش اتفاقات بیرونی زندگی شهید علی هاشمی تمرکز دارد. داستان به طور مستقیم به نبردها و دلاوری‌های شهید علی هاشمی در میدان جنگ می‌پردازد و بیشتر روی صحنه‌های اکشن و جنگی متمرکز است.
در این اثر، فرم سینمایی بیشتر به سمت نمایش دراماتیک و هیجانی سوق دارد تا فضاسازی‌های معنوی. استفاده از نورپردازی‌های شدید، دوربین‌های سریع و ترکیب موسیقی حماسی، فیلم را به اثری پرتحرک و نمایشی تبدیل می‌کند که در آن جنگ و فداکاری‌های نظامی شهید به تصویر کشیده می‌شود.

– محتوا و مضمون
فیلم «اسفند» (دانش اقباشاوی):
این فیلم تمرکز زیادی بر ابعاد انسانی و درونی شخصیت شهید علی هاشمی دارد. محتوای فیلم بیشتر به بحران‌ها، تردیدها و چالش‌های روان‌شناختی شخصیت شهید پرداخته است. در این اثر، شهید هاشمی تنها یک فرمانده جنگی نیست بلکه فردی است که در زندگی خود با مسائلی چون ایمان، تعلقات انسانی و معنویات دست و پنجه نرم می‌کند.
«اسفند» به تماشاگر این فرصت را می‌دهد که با درونیات و دغدغه‌های فردی شهید آشنا شود، نه فقط آنچه که در سطح بیرونی و حماسی اتفاق می‌افتد. این فیلم بیشتر از آنکه بر حماسه‌سازی و نمایش فداکاری‌های ظاهری تمرکز کند، به دنبال تحلیل شخصیت فردی و معنوی شهید علی هاشمی است.
فیلم «اشک هور» (مهدی جعفری):
«اشک هور» به طور عمده بر نمایش رشادت‌ها و فداکاری‌های شهید علی هاشمی در میدان جنگ تمرکز دارد. این فیلم به عنوان یک اثر حماسی، سعی دارد شخصیت شهید هاشمی را به عنوان یک قهرمان ملی و یک فرمانده دلاور در جبهه‌ها به تصویر بکشد. در محتوای «اشک هور»، مباحثی چون فداکاری، شجاعت و ایثار در جنگ مورد تأکید قرار می‌گیرد و کمتر به ابعاد شخصی و درونی شهید پرداخته می‌شود. این فیلم بر جنبه‌های بیرونی زندگی شهید هاشمی تمرکز دارد، مانند تصمیمات او در میدان نبرد و اقدامات نظامی‌اش، و بیشتر به تصویر کشیدن این جوانمردی‌ها و ایثارها پرداخته است.
– سبک و شیوه های سینمایی
فیلم «اسفند» (دانش اقباشاوی):
در «اسفند»، استفاده از تکنیک‌های سینمایی هنری و غیرمتعارف باعث شده است که این فیلم به عنوان یک اثر هنری و مفهومی شناخته شود. نورپردازی ملایم، استفاده از کادرهای بسته و فضاهای داخلی در این فیلم، به ایجاد یک حس درونی و عاطفی کمک می‌کند.
همچنین، «اسفند» با استفاده از موسیقی آرام و طراحی صدای خاص، فضای روان‌شناختی و ذهنی شهید هاشمی را به نمایش می‌گذارد.
این فیلم از نظر بصری نیز بیشتر به سمت طراحی‌های هنری و نمادگرایی می‌رود و در واقع از فضای سینما برای نمایش ایده‌ها و دغدغه‌های فلسفی و معنوی شخصیت استفاده می‌کند.

فیلم «اشک هور» (مهدی جعفری):
در مقابل، «اشک هور» از سبک سینمایی متداول‌تری پیروی می‌کند که بیشتر بر جنبه‌های بصری اکشن و جنگی تمرکز دارد.
در این فیلم، از نورپردازی‌های برجسته و رنگ‌های گرم استفاده شده تا فضای جنگی و درگیری‌ها را برجسته کند. حرکت سریع دوربین‌ها، نماهای بلند و استفاده از صحنه‌های هیجان‌انگیز، فیلم را به یک اثر حماسی تبدیل کرده است. این فیلم بیشتر به سمت سینمای جریان اصلی می‌رود که در آن فضای جنگ و اکشن محور اصلی روایت است. موسیقی نیز با استفاده از نوارهای حماسی، بر جنبه‌های ملی و ایثارگری تمرکز دارد.

– نمایش ابعاد مختلف شخصیت شهید علی هاشمی
فیلم «اسفند» (دانش اقباشاوی):
در «اسفند»، شخصیت شهید علی هاشمی در ابعادی روان‌شناختی و فلسفی نمایش داده می‌شود. فیلم بیشتر به شخصیت درونی او می‌پردازد و سعی دارد از پیچیدگی‌های روحی و ذهنی او پرده بردارد. اقباشاوی در این فیلم سعی دارد به تماشاگر نشان دهد که چگونه یک فرد با دغدغه‌های درونی و بحران‌های شخصی می‌تواند به یک شخصیت قهرمان و ملی تبدیل شود. فیلم به جای تمرکز بر نبردهای نظامی، بیشتر به فرآیند رشد و تحول درونی شهید علی هاشمی پرداخته و در این مسیر، تلاش دارد تا از طریق شخصیت‌پردازی‌های عمیق، مخاطب را به تفکر و تعمق وادار کند.
فیلم «اشک هور» (مهدی جعفری): در «اشک هور»، شخصیت شهید علی هاشمی به صورت نمادین و حماسی نمایش داده می‌شود. این فیلم بر جنبه‌های بیرونی شخصیت شهید تأکید دارد، یعنی فعالیت‌های نظامی او، شجاعت در میدان جنگ و فداکاری‌هایی که در جبهه انجام داده است. در این اثر، شهید هاشمی به عنوان یک قهرمان ملی و نماد ایثار و شجاعت نمایش داده می‌شود و کمتر به پیچیدگی‌های شخصی و درونی او پرداخته می‌شود. این رویکرد باعث می‌شود که فیلم بیشتر به یک اثر حماسی تبدیل شود که هدفش تجلیل از شخصیت شهید علی هاشمی در میدان جنگ است.
در مجموع می‌توان اذعان داشت که از لحاظ فرم، «اسفند» به دلیل استفاده از ساختار غیرخطی و تأکید بر جنبه‌های روان‌شناختی شخصیت شهید علی هاشمی به یک اثر هنری و مفهومی تبدیل شده است. در حالی که «اشک هور» با سبک سینمایی متداول‌تر و تأکید بر صحنه‌های اکشن، بیشتر به عنوان یک فیلم حماسی و جنگی شناخته می‌شود.
از نظر محتوا، «اسفند» بیشتر به زندگی درونی و انسانی شهید علی هاشمی پرداخته و چالش‌های شخصی و معنوی او را نمایش می‌دهد، در حالی که «اشک هور» بر روی فداکاری‌ها و دلاوری‌های جنگی شهید هاشمی تمرکز دارد و او را به عنوان یک قهرمان ملی به تصویر می‌کشد.
در نهایت، این دو فیلم هر یک به نوعی گوشه‌ای از زندگی و شخصیت شهید علی هاشمی را به نمایش می‌گذارند، اما از دو زاویه متفاوت و با سبک‌های سینمایی متمایز.