اثرپذیری­­‌های نظام شمارش زبان­‌های ایرانی و ناایرانی از یکدیگر

کرسی ترویجی « اثرپذیری­­های نظام شمارش زبان­های ایرانی و ناایرانی از یکدیگر» به همت معاونت فناوری و کاربردی‌سازی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری برگزار شد.
به گزارش روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، رضا امینی عضو هیأت علمی پژوهشکده زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون ارائه دهنده این کرسی که احمد رمضانی عضو هیأت علمی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی و پونه مصطفوی عضو هیأت علمی پژوهشکده زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون ناقدان و فریار اخلاقی عضو هیأت علمی و مدیر گروه زبان و گوش پژوهشکده زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون مدیر جلسه آن بود به بیان طرح مسئله پرداخت و به پرسش‌های ناقدان پاسخ گفت.
رضا امینی عضو هیأت علمی پژوهشکده زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون در این نشست گفت: بررسی زبان­های گوناگون جهان نشان می­دهد که در آنها نظام­های شمارش مختلفی به کار برده می­شود. برخی از این نظام­ها از بقیه پُرکاربردتر هستند، و برخی بسیار کم­کاربرد هستند، یا فقط نشانه­هایی از آنها ممکن است در یک زبان باقی مانده باشد. افزون بر این، با بررسی تطبیقی نظام­های شمارش زبان­ها از گذشته تا کنون، درمی­یابیم که گرایشی جهانی برای هم­گرا شدن نظام­های شمارش وجود داشته است. بنابراین، زبان­هایی که نظام شمارش چندگانه دارند را می­توان درگیر تحولی زبانی دانست که آنها را در مسیر پذیرش نظام شمارش غالب به پیش می­‌برد.
او تصریح‌کرد: موضوع دیگری که دربارۀ نظام شمارش زبان­های مختلف باید بتوان توجه داشت، پیوند میزان پیچیدگی آن با میزان پیچیدگی زندگی و روابط گویشوران آن است. به سخن دیگر، هرچه شرایط زندگی گویشوران زبانی پیچیده­تر شده، نظام شمارش آن نیز پیچیده­تر شده است؛ چه این­که نظام شمارش هر زبانی یکی از ابزارهای اصلی موردنیاز هر جامعه­ای در زمینه­های اقتصادی و اجتماعی و علمی است. از این دیدگاه، می­توان گرایش زبان­ها به هم­گرا شدن با نظام­های شمارش پُرکاربردتر را برآمده از کارآمدتر بودن این نظام­ها و آسان­تر بودن کاربرد آنها در امور اقتصادی، اجتماعی و علمی دانست.
عضو هیأت علمی پژوهشکده زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون افزود: از نظر گستره، این پژوهش به تمام پهنۀ جغرافیایی که زبان­های ایرانی در آن با زبان­های ناایرانیِ پیرامون خود در تماس هستند توجه دارد، چه این­که بدون توجه دقیق به چنین پهنه­ای نمی­توان تبیینی پذیرفتنی برای ویژگی­های نظام شمارش برخی از زبان­های ایرانی و ناایرانی که در برخورد با هم بوده­اند، به دست داد. در عرصۀ نظام شمارش، این برخوردها، به­طورخاص، میان زبان­های ایرانی و برخی از زبان­های ترکی­تبار، زبان براهویی (از خانوادۀ زبان­های دراویدی) و زبان جدگالی یا نومری (از دستۀ زبان­های سِندی) دیده می­شود که اثرپذیری آنها از یکدیگر را در حوزه­های واژگانی و دستوری دیگر نیز می­‌توان دید.
او گفت: بیش­تر زبان­های ایرانی و ناایرانی که اکنون در نظام شمارش آنها چندگانگی دیده می­شود، جامعه­های زبانی کوچک و کم­گویشوری دارند؛ و حتی برخی از آنها به­شدت درخطر هستند؛ و می­توان پیش­بینی کرد که در آیندۀ نزدیک از میان بروند. از نمونه­های این دست زبان­ها، می­توان به زبان­های ایرانی منطقۀ پامیر و منطقۀ آذربایجان و زبان­های ترکی­تباری همچون خلجی و گونه­هایی از زبان ترکی در استان لرستان و همچنین گونه­های زبانی جدگالی و براهویی در جنوب خاوری ایران اشاره کرد که آمارها و بررسی­ها نشان­دهندۀ درخطر بودن آنها به درجات مختلفی است.
امینی اظهارکرد: بنابراین، بررسی نظام شمارش این گونه­های زبانی، در راستای مستندسازی آنها و ثبت داده­های آنها نیز است؛ امری که می‌تواند امکان انجام بررسی­های علمی بیش­تر دربارۀ آنها را، برای پژوهشگران آینده، فراهم کند. در این کرسی، نتایج از رهگذر بررسی چند زبان ایرانی و نایرانی به دست آمده است. به سخن دیگر، در وهلۀ نخست، داده­های هر یک از این زبان­ها بررسی شده، سپس با توجه به همانندی­ها یا ناهمانندی­های آنها، مجموعه­ای از نتایج به دست داده شده است.