تلاش برای احیای غار کتله خور با واگذاری به بخش خصوصی

در جلسه مشترک بین وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و مجلس شورای اسلامی مقرر گردید مقدمات واگذاری غار کتله خور در استان زنجان به بخش خصوصی اجرایی گردد.
به گزارش روابط عمومی صندوق احیاء، در این جلسه که روز دوشنبه 23 فروردین و در آستانه ماه مبارک رمضان، در دفتر هیئت رئیسه و به دعوت نایب رئیس مجلس شورای اسلامی برگزار شد، پس از گزارش محمد خیاطیان معاون توسعه مدیریت وزارت میراث فرهنگی در خصوص اقدامات صورت گرفته برای اماکن گردشگری استان زنجان و اعلام موافقت معاونت و بخش های حاکمیتی و سایر مراجع وزارت میراث فرهنگی مقرر گردید مراتب از طریق صندوق احیاء اقدام گردد.
در ادامه هادی میرزائی مدیرعامل صندوق احیاء، برنامه ی این صندوق را در خصوص واگذاری و بهره برداری مناسب غار کتله خور توسط بخش خصوصی ارائه نمود تا مقدمات این واگذاری اجرایی شود.
لازم به توضیح است امیر ارجمند مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان زنجان و سید البرز حسینی نماینده شهرستان خدابنده نیز در این دیدار آمادگی خود را برای هرگونه کمک و اقدام لازم در جهت واگذاری غار کتله خور و تسهیل امور مربوط به آن اعلام نمودند.

غار کتله‌ خور طولانی ترین غار ایران با 12860 متر طول و دومین غار مهم توریستی ایران است که در سال 1330 به ثبت رسیده ولی کاوش های آن در سال 1365 انجام شده است.
این غار در 155 کیلومتری جنوب زنجان، 80 کیلومتری جنوب شهرستان خدابنده و 173 کیلومتری شمال همدان، در نزدیکی شهر گرماب واقع شده است. مسیر متداول برای بازدید از این جاذبه طبیعی، جاده زنجان به خدابنده (قیدار) در امتداد زرین‌آباد به گرماب است.
نخستین بار در بهار سال ۱۳۳۱ خورشیدی گروهی از سرشناس ترین کوهنوردان ایران از اعضای باشگاه “نیرو راستی” اقدام به کشف و بازدید غار کتله خور کردند. یکی از اعضای زنجانی گروه نامبرده به نام سید اسدالله جمالی اقدام به ثبت رسمی غار کرد. از آن پس غار کتله خور به عنوان پدیده شگرف طبیعی مورد توجه علاقه‌مندان غارنوردی قرار گرفته است.
ساختمان در زیر کوه کتله خور قرار گرفته و از پایین دست دهانه آن رود شور که از شعبات فرعی قزل‌اوزن است جاری است. غار در منطقه مستطیل شکلی به ابعاد ۲۰۰۰×۱۵۰۰ متر به‌وجود آمده ‌است. در محل یاد شده عملکرد هوازدگی مکانیکی و نیروهای درونی به کمک یکدیگر تعدادی ترک یا گسل متقاطع را در محدوده داخلی این فضا به وجود آورده و به دلیل فراهم شدن سایر شرایط، فرایند غارزایی شروع شده‌است.
دهانه غار در ارتفاع ۱۷۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد و اختلاف ارتفاع آن با ارتفاع چشمه‌ای که آبهای فرورو حاصل از ریزش جوی غار را خارج می‌کند و به رود شور می‌ریزد، ۵۰ متر است. ورودی غار یک دهلیز ۴۰۰۰ متری بوده با سقفی کوتاه و فاقد غار سنگ و چند دهلیز فرعی، پس از دهلیز فرعی یک دالان وسیع ۹۵۰ متری با سربالایی‌هایی به ارتفاع ۲ متر و گودال‌های خشک قرار دارد که با دو شاخه ۵۰ متری ادامه پیدا می‌کند و پس از عبور از یک سربالایی به تالار وسیعی پوشیده از چکنده و چکیده و ستون می‌رسد. در داخل تالار کوچک بلورین، که به تالار ستون‌ها چسبیده چاهی به عمق ۸ متر قرار دارد که احتمالاً محل خروج آب‌های فرورو سازنده غار است .
در حال حاضر این غار به سه بخش فرهنگی، تفریحی و ورزشی تقسیم شده‌است. بخش ورزشی آن که تنها مورد استفاده غارنوردان و صخره‌نوردان قرار می‌گیرد، حدود ۴ کیلومتر است که البته هنوز انتهای آن کشف نشده‌است. بخش تفریحی غار نیز که جهت بازدید عموم مورد استفاده قرار می‌گیرد حدود ۲ کیلومتر مسیر مستقیم است که گفته می‌شود این مسیر تنها یک سوم کل غار است. بخش فرهنگی غار نیز در بخش جنوبی آن قرار دارد. قسمت اصلی آن دالانی است طبیعی که جهت برگزاری مراسم‌های مختلف مورداستفاده قرار می‌گیرد. البته این دالان هیچگونه راه خروجی به بیرون نداشته و راه خروجی آن به صورت مصنوعی کنده شده اما خود دالان تماماً طبیعی بوده‌است.
طبق نظریه های علمی و نقشه های زمین شناسی غار کتله خور غاری است آبی-خشکی که در دل کوه ساقیزلو در آهکهای الیگومیوسن مربوط به دوران سوم زمین شناسی بوجود آمده و تقریبا حدود 30 میلیون سال می تواند قدمت داشته باشد ولی بنظر برخی بیش از 120 میلیون سال عمر دارد.
این غار که محل سکونت انسانهای اولیه نیز بوده دارای هفت طبقه می باشد که سه طبقه آن شناسایی شده و در طبقات آن آبشار هایی هم وجود دارد. قندیل های این غار اشکال زیبایی به خود گرفته اند که بعضی از آنها به اشکال مشابه نام گذاری شده اند.از معروف ترین تندیس های طبیعی غار میتوان به تندسی های عروس و داماد،سفره عقد،شیر خوابیده،سگ شکاری،پنجه شیر و پای فیل اشاره کرد.
این غار از نظر سنی تقریباً هم‌سن غار علیصدر همدان است؛ البته این دو غار از دو جهت با هم تفاوت دارند؛ یکی اینکه غار علیصدر همدان غاری است کاملاً آبی، حال آنکه غار کتله‌خور زنجان غاری است تقریباً خشکی. دوم اینکه آهک‌های غار کتله‌خور نسبت به آهک‌های غار علیصدر بسیار خالص‌تر هستند که این خود عاملی است جهت زیباتر شدن غار، چراکه خالص بودن آهک‌ها موجب شفافیت آنها و درنتیجه عبور نور از قندیل‌ها می‌شود.
یک نکته جالب توجه در رابطه با غار کتله‌خور این است که شواهد و بررسی‌های انجام شده مؤید این موضوع است که این غار در نهایت به غار علیصدر در همدان متصل می‌شود.
همچنین یکی دیگر از عجایب و زیبایی‌های این غار تعدد طبقات آن است که اینگونه غارها در جهان بسیار کم‌نظیر هستند. گمان می‌رود که این غار دارای ۷ طبقه باشد که البته تاکنون تنها ۳ طبقه آن کشف شده است.
از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این غار می‌توان وجود ستون‌های آهکی عظیم را نام برد که حاصل به هم پیوستن استالاکتیت‌ها و استالاگمیت‌های آهکی هستند که باعث شده‌اند که این غار خود نگهدارنده خود باشد یعنی اینکه این ستون‌های عظیم نقش نگهدارنده‌هایی را بازی می‌کنند که مانع از فروریختن سقف غار می‌شود. وجود چشمه‌های آب بسیار زلال در اطراف این غار و حفره‌های متعدد طبیعی هم از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این غار است.
غار کتله‌خور از لحاظ کیفیت بلورها و قندیل‌ها، زیبایی و تعدد طبقات اولین غار آهکی جهان شناخته شده‌ است. از بهره‌برداری اولیه این غار چیزی حدود ۱۵ سال می‌گذرد که البته هنوز هم کاوش و فعالیت برای آماده‌سازی سایر قسمت‌های غار برای بازدید ادامه دارد.
قرارگیری در محور گردشگری فرهنگی، تاریخی و هنری زنجان- سلطانیه- خدابنده -گرماب بعنوان عامل بالقوه برای توسعه گردشگری، یکی از زیباترین غارهای آهکی جهان، دومین غار گردشگری ایران، طولانی ترین غار ایران با غار نوشته های متنوع مانند قندیل های گل کلمی، قلمی و استالاگتیت، مجاورت با مراکز جمعیتی و شهری بزرگ از جمله زنجان و همدان، داشتن محیطی آرام و مطلوب برای شهرنشینان جهت استراحت و تمدد اعصاب و تفریح، امکان بازدید 9 ماه از سال گردشگران از غار، دارا بودن طرح جامع منطقه نمونه گردشگری، وجود سد خاکی کتله خور در مجاورت غار، برخورداری از زیر ساخت های لازم برای سرمایه گذاری مانند راه، برق و مخابرات و … از جمله دلایل مهم و قابل تأملی است که مجموعه کتله خور را می تواند به مکانی با کاربری فرهنگی – اقامتی – پذیرایی – علمی تبدیل کند.