گزارش المیرا ندائی از جشنواره۴۳ فیلم فجر/ جایگاه منتقدان در رویدادی سینمایی

المیرا ندائی
چهل و سومین فستیوال ملی فیلم فجر امسال با وعده‌ای جدید از داستان‌های نوآورانه و تجربه‌های بصری نو در دامنه ی گسترده تری از اقلیم ژانرهای هنری، به استقبال علاقه‌مندان سینما آمده است.
این رویداد نه تنها یک جشن سینمایی است، بلکه مکانی است برای تعامل و تبادل نظر میان سازندگان فیلم ها، سینماگران، منتقدان، و رسانه‌ها.
پردیس سینمایی ملت، یکی از دو سینمای اختصاص داده شده به اهالی قلم و رسانه، فضایی متفاوت را به ارمغان می‌آورد. متفاوت از سایر سالن ها، در اینجا هر نگاه و هر کلمه‌ای به دقت مورد توجه قرار می‌گیرد البته به شرط اینکه غرض ورزی و پروپاگاندایی در میان نباشد.
شاید بهترین ویژگی محفل اهالی رسانه میزان توجهی است که به جزئیات فیلم‌ها نشان داده می‌شود یا تبادل نظرهایی که در پایان هر نمایش صورت می‌گیرد که این می‌تواند شامل پرداختن به نکات مثبت و منفی، تحلیل‌های عمیق و یا حتی بحث‌های چالش‌برانگیز باشد.
به این ترتیب فضای تخصصی فستیوال می‌تواند پر شود از سوژه‌هایی از قبیل تحلیل‌های فنی و بحث‌های تند و گهگاه تلخ و شاید دور از انصاف، به طور مثال بررسی و نقد در مورد کارگردانی و انتخاب بازیگران، جزئیات فیلمنامه و نحوه روایت داستان.
تعامل میان رسانه‌ها و سینما یک «باید» شایسته و بایسته است.
فضای سینمای رسانه ای باید حرفه ای و در عین حال آزادانه باشد. نحوه ی تعامل منتقدان سینمایی و ژورنالیستها با یکدیگر و واکنش های متقابل بین آنها و سازندگان آثار در نشست های خبری نشان از قریحه ذاتی، بلوغ هنری و عمق سواد سینمایی هر یک از آنها دارد.
فیلمساز و سینماگر باید از ظرفیت فرهنگی لازم برای مواجه با نقد و انواع منتقد که در ذیل به آنها خواهیم پرداخت داشته باشد، فقط در این صورت است که یک فستیوال قادر است به رشد سینمای ملی کمک کند.
کیفیت بالای فیلم‌ها و فضای حرفه‌ای و تحلیلی که این فستیوال در اختیار رسانه‌ها قرار می‌دهد، می‌توانند ما را به آینده ی این رویداد امیدوار کنند؛ این که هر سال شاهد حضور فیلم‌های نوآورانه‌تر و مباحث چالشی‌تر باشیم. در حال حاضر باید نظاره گر وفای به عهد و جامه عمل پوشاندن به وعده های یکی از پرمدعاترین دبیرخانه های تاریخ فستیوال فجر باشیم.

آشنایی با انواع منتقد:
منتقدان سینمایی به طور کلی به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که هر کدام دیدگاه‌ها، روش‌ها و علایق خاص خود را دارند. بر آن شدیم که مروری گذرا بر تنوع گرایشات نقادانه ی منتقد ها داشته باشیم.
1. منتقد هنری (Artistic Critic):
این نوع منتقد بیشتر به جنبه‌های هنری فیلم‌ها توجه دارد. او به جنبه‌های فنی فیلم مانند کارگردانی، تصویربرداری، طراحی صحنه، موسیقی و حتی بازیگری توجه می‌کند. منتقدان هنری می‌خواهند بفهمند که فیلم از نظر زیبایی‌شناسی چگونه است و چطور توانسته است احساسات و ایده‌های پیچیده را منتقل کند.
ویژگی‌ها:
– تأکید بر جنبه‌های هنری و فنی فیلم
– تحلیل روایت و پیام فیلم
– بررسی سبک کارگردانی و نوآوری‌های بصری
2. منتقد اجتماعی و فرهنگی (Social/Cultural Critic):
این نوع منتقد به طور خاص به بررسی ابعاد اجتماعی، فرهنگی و سیاسی فیلم‌ها می‌پردازد. او علاقه‌مند است که بفهمد فیلم چگونه موضوعات اجتماعی یا فرهنگی را نمایان می‌کند و چه پیامی در رابطه با مسائل جهانی یا ملی دارد. منتقد اجتماعی به مفاهیم مانند جنسیت، نژاد، طبقه اجتماعی و هویت فرهنگی توجه دارد.
ویژگی‌ها:
– تحلیل پیام‌های اجتماعی و سیاسی فیلم
– بررسی تاثیرات فیلم در فرهنگ و جامعه
– تمرکز بر نمادها و استعاره‌های اجتماعی
3. منتقد فنی (Technical Critic):
منتقدان فنی بیشتر به جنبه‌های تکنیکی فیلم توجه می‌کنند. این‌ها شامل بررسی کیفیت تصویر، جلوه‌های ویژه، تدوین، صدابرداری، نورپردازی و دیگر عناصر فنی تولید فیلم هستند. این نوع نقد، تحلیلی دقیق و فنی از فرایندهای پشت‌صحنه ارائه می‌دهد.
ویژگی‌ها:
– تحلیل دقیق و تخصصی جنبه‌های فنی فیلم
– بررسی کیفیت تصویربرداری، نور، صدا و جلوه‌های ویژه
– تأکید بر دقت فنی و استفاده از تکنولوژی در فیلم
4. منتقد تجاری (Commercial Critic):
منتقد تجاری بیشتر به موفقیت‌های تجاری و اقتصادی فیلم‌ها می‌پردازد. او بررسی می‌کند که فیلم چه بازخوردی از تماشاگران داشته است، چقدر در گیشه موفق بوده و چه عواملی باعث جذب مخاطبان گسترده به فیلم شده است. منتقد تجاری معمولاً تحلیلی از بازار فیلم و روندهای تجاری ارائه می‌دهد.
ویژگی‌ها:
– تمرکز بر فروش فیلم و موفقیت‌های تجاری
– تحلیل ترندهای بازار و ژانرهای پرفروش
– بررسی استراتژی‌های تبلیغاتی و عرضه فیلم
5. منتقد مستقل (Independent Critic):
منتقدان مستقل معمولاً از دیدگاه‌های متفاوت و گاهی غیرمتعارف به فیلم‌ها نگاه می‌کنند. آن‌ها ممکن است فیلم‌هایی را که از هالیوود و صنعت بزرگ سینما دورتر هستند بررسی کنند و به سینمای مستقل و آثاری که با بودجه محدود تولید می شوند توجه ویژه‌ای داشته باشند.
ویژگی‌ها:
– تمرکز بر فیلم‌های مستقل و کمتر شناخته‌شده
– نقدهایی غیرمتعارف و متفاوت
– حمایت از سینمای نوآورانه و تجربه
6. منتقد سینمای عامه‌پسند (Pop Culture Critic):
این نوع منتقد بیشتر به بررسی فیلم‌هایی می‌پردازد که در فرهنگ عامه شناخته‌شده هستند و در بین تماشاگران عمومی محبوبیت دارند. او ممکن است نقدهایی بر روی فیلم‌های بلاک‌باستر، فرنچایزها و مجموعه‌های سینمایی برجسته انجام دهد.
ویژگی‌ها:
– تحلیل فیلم‌های محبوب در بین تماشاگران عمومی
– توجه به تأثیرات فیلم‌ها بر فرهنگ عامه
– نقد فیلم‌هایی که مخاطبان گسترده‌ای دارند
7. منتقد سینمایی ژانری (Genre Critic):
منتقدان سینمای ژانری به طور خاص به فیلم‌های ژانرهای مختلف مانند ترسناک، علمی-تخیلی، کمدی، درام، اکشن و… توجه می‌کنند. آن‌ها به قواعد و ویژگی‌های خاص هر ژانر و نحوه انطباق فیلم با این ویژگی‌ها می‌پردازند.
ویژگی‌ها:
– تمرکز بر تحلیل فیلم‌های خاص ژانرهای مختلف
– بررسی کلیشه‌ها و ویژگی‌های خاص هر ژانر
– تأکید بر نوآوری یا رعایت اصول ژانر
8. منتقد فیلم‌نامه‌نویسی (Screenwriting Critic):
این نوع منتقد بیشتر بر روی ساختار و نویسندگی فیلم تمرکز دارد. او به بررسی دیالوگ‌ها، توسعه شخصیت‌ها، پیچیدگی‌های داستان و نحوه پیشرفت فیلمنامه می‌پردازد.
ویژگی‌ها:
– بررسی ساختار و فیلمنامه فیلم
– تحلیل دیالوگ‌ها و طراحی شخصیت‌ها
– ارزیابی نقاط قوت و ضعف در داستان‌گویی
9. منتقد سینمایی در سطح عمومی (Mainstream Critic):
منتقدان سینمایی در سطح عمومی معمولاً نقدهایی ساده‌تر و در دسترس‌تری برای عموم مردم ارائه می‌دهند. این منتقدان ممکن است بیشتر بر روی محتوای عمومی فیلم، مانند سرگرمی، جذابیت و کارکرد کلی آن، تمرکز کنند.
ویژگی‌ها:
– نقد فیلم‌ها برای مخاطبان عمومی
– تمرکز بر جنبه‌های سرگرم‌کننده و قابل دسترس فیلم
– زبان ساده و مستقیم
10. منتقد سلیقه‌ای (Personal Critic):
منتقد سلیقه‌ای به طور عمده نظر و سلیقه شخصی خود را بیان می‌کند و شاید به فیلم‌هایی بپردازد که به ذائقه خاص خود می‌خورند. این منتقد از همان ابتدا نشان می‌دهد که نقد او نتیجه دیدگاه شخصی است و شاید به شدت تحت تأثیر احساسات و نظر شخصی خود باشد.
ویژگی‌ها:
– نقد فیلم‌ها بر اساس سلیقه شخصی
– تأکید بر تجربه و احساسات فردی نسبت به فیلم
– گاهی کمتر به جنبه‌های فنی و تحلیلی توجه می‌شود
بانی فیلم بدون شک به عنوان تخصصی ترین پلتفرم رسان‌ ای در همکاری و تعامل مستمر با انواع منتقدان سینمایی است؛ منتقدانی که از فضای کافی و وافی برای پرداختن به بررسی ها و نقدهایشان برخوردارند.
برمیگردیم به چهل و سومین جشنواره فیلم فجر
روز دوم از یک ماراتن ده روزه با اکران ۳ اثر سینمایی
1. «ترک عمیق» (با نام سابق والس سه نفره/ یک درام روانشناختی)
کارگردان: آرمان زرین کوب
نویسنده: آرمان زرین کوب
تهیه کننده: محسن چگینی
2. «زمانی در ابدیت» (یک درام خانوادگی)
کارگردان: مهدی نوروزیان
نویسندگان: مهدی نوروزیان، سپیده قربانی، علی اصغری، و مهراوه نوری
تهیه کننده: نیکی کریمی
3. «آنتیک» (یک کمدی دهه شصتی)
کارگردان: هادی نائیجی
نویسنده: حسین حسنی (بازنویسی فیلمنامه: مسعود مرعشی و سینا شفیعی)
تهیه کننده: محمد بابایی
با ما همراه باشید!