*شاهپور محمدی
جمله ای در مورد اصحاب قلم و منتقدین سینما، سالیان سال ذهن نگارنده را مشغول کرده بود که اخیرا یکی از عزیزان پیشکسوت سینما آن را یادآوری نمودند که همان هم دلیل نگارش این یادداشت گردید.
در طی سال‌ها فعالیت در حوزه سینما، هر از گاهی شنیده می‌شد که اگر منتقدان سینما، فیلمسازی بلد بودند، می‌رفتند و فیلم خود را می‌ساختند. و یا به عبارتی منتقد سینما نمی‌شدند.
به نظر می‌رسد کسانی که چنین دیدگاهی را در مورد منتقدان دارند، شناخت دقیقی از آدم‌های این حوزه ندارند و یا اینکه سفارشی‌نویسان را با منتقدان واقعی اشتباه می‌گیرند.
منتقد واقعی یک شخصیتی پیشرو است که با سواد رسانه و شناخت سینما وارد این عرصه شده است. چرا که اگر بدون شناخت کافی از این حوزه حساس بخواهد حرفی بزند و یا اظهار نظری بکند، از او پذیرفته نخواهد شد.
و نکته بعدی اینکه اگر یک منتقد، فیلم نمی‌سازد باید گفت این کارش صرفا یک مقوله شخصی است و به معنای ناتوانی او در امر فیلمسازی نیست.
شاید یک کارگردان سینما هم سالیان سال بنا به دلایل مختلف از جمله نبود تهیه‌کننده برای فیلمنامه دلخواهش، نتواند فیلم خود را بسازد، بدیهی‌ست که نمی‌توان گفت او فیلمسازی بلد نبوده است!!
مگر واقعا برای همه فیلمسازان مستعد، به حد کافی تهیه کننده وحود دارد که آثار خود را تولید نمایند؟
اگر آمار فیلمسازان فعال کشور را ۵۰۰ نفر در نظر بگیریم، پس چرا در سال ۶۰ تا ۷۰ فیلم بیشتر ساخته نمی‌شود؟!
آیا می‌توان گفت الباقی افرادی که فیلم نمی‌سازند، توان فیلمسازی را ندارند؟
شاید بهتر باشد بگوییم شرایط فیلمسازی برای همگان مهیا و یکسان نبوده و نیست.
هم اکنون در جامعه فیلمسازی کشور کسانی هستند که حدودا ۲۰ سالی می‌شود که نتوانسته‌اند فیلم دلخواه خود را بسازند.
پس اگر فلان منتقد سینما هم فیلم نساخته به معنای این نیست که توان فیلمسازی نداشته، شاید بتوان گفت شرایط فیلمسازی برایش مهیا نبوده، اما چون از یک امتیاز دیگری به نام قدرت تجزیه و تحلیل فیلم و مسایل اجتماعی پیرامون سینما برخوردار بوده، بیکار ننشسته و از ذهن و قلم و توانایی‌های دیگر خود که مرتبط با سینما بوده، بهره برده است.
البته منظور از منتقد سینما، منتقد صادق، کاربلد و دلسوز است، نه منتقد سفارشی‌نویس و مجیزگوی فلان شخص و فلان فیلم…!! که از این نوع به اصطلاح منتقدین نیز وجود دارند که منظور سخن ما، آنها نیستند.
جامعه سینمایی خود بهتر از همه می‌دانند که نقد و تحلیل فیلم، کار هر کسی نبوده و کمتر کسی در این حوزه می‌تواند ورود کرده و اسم منتقد واقعی را به خود بگیرد.
اولا یک منتقد واقعی به هیچ وجه قلم و اندیشه خود را تحت هیچ شرایطی به حراج نمی‌گذارد.
دوما یک منتقد و تحلیلگر متعهد و دارای دانش سینمایی، صرفا فرم و محتوای یک فیلم را نقد و مورد ارزیابی قرار نمی‌دهد.
سوما یک منتقد متعهد و اهل اندیشه، کسی است که در کنار نقد و جراحی فیلم ، اشراف کامل به کلیت سینما و مسایل پیرامونی آن داشته و محال است افکار و اندیشه سینماگران را بدون داشتن تخصص و اطلاعات کافی در مورد آثارشان نقد و بررسی کرده و در رابطه با آنها اظهار نظر کند.
باید گفت منتقدان خارج از حوزه تعهد و اندیشه اصولا منتقد محسوب نمی‌شوند.
اگر ما هر نویسنده قلم به دستی را در ذهن خود منتقد بپنداریم، این دیگر مشکل منتقد نیست، بلکه مشکل از ماست که به معنای واقعی منتقد پی نبرده‌ایم.
متاسفانه هستند افرادی که، به اسم نقد و نقادی و تحلیل فیلم، حوزه نظر و اندیشه را دچار آشفتگی نموده و باعث می‌شوند، عده‌ای نیز همه را به یک چشم ببینند و حکم بهشت و جهنم را برای همه قلم به دستان منتقد و نویسنده، یک جا صادر کنند…!!
منتقدان واقعی را باید ستون‌های سینما قلمداد کرد ، چرا که اگر آنها نبودند معلوم نبود چه کسی قرار است زوایای مثبت و منفی یک فیلم را قضاوت نموده و نقاط ضعف و قوت اثار را مورد کنکاش و ارزیابی قرار دهد تا حداقل فیلمساز برای آثار بعدی خود، آنها را به کار گرفته و دستمایه تولیدات بعدی خود قرار دهد.
باید گفت که رسالت قلم و اندیشه یک نویسنده و منتقد، همواره اقتضا می‌کند که او به سان یک چتری ، حامی آثار سینماگران باشد .
از منظری دیگر، تصور کنیم منتقدی برای جراحی و آنالیز آثار، در کار نباشد ، واقعا آن زمان چه اتفاقی می‌افتد؟
آیا قرار است یک اثر هنری را که با آن همه زحمت برای مردم و مخاطب ساخته شده، بی‌تفاوت از کنارش رد شده و از کنار زوایای مختلف آن اثر به راحتی عبور نماییم؟
به نظر می‌رسد جایگاه واقعی و موقعیت حساس منتقدان برای برخی فیلمسازان ما به درستی مشخص نگردیده و جا نیفتاده است .
آنها باید عینک بدبینی خود را کنار بگذارند و از این دریچه به موضوع پرداخت به فیلم‌های خود بنگرند که عده‌ای اهل نظر به اثار آنها ارزش و احترام قایل شده و در مورد آن مینویسند و نظر میدهند .
البته عده ای نیز صرفا نظر مخاطبان آثار را ملاک ارزیابی آثار خود می‌دانند.
که برای این طیف فیلمساز هم باید گفت که درست است که فیلم برای مخاطب عام ساخته می‌شود، اما تماشاگر عام، قدرت اظهار نظر کارشناسی در مورد یک اثر سینمایی را ندارد و اگر هم نکته خاصی را مطرح می‌کند در حد یک برداشت شخصی از فیلم بوده و یک اظهار نظر حرفه‌ای محسوب نخواهد شد.
پس این وسط می‌ماند منتقد سینما و کسی که به علم و زوایای درست این حوزه واقف است.
در نهایت می‌توان منتقد سینما را این گونه معرفی کرد؛ فردی که به غیر از داشتن قدرت فیلمسازی، از یک توانایی بالا و درایت و نبوغی خاص برای پی بردن به نقاط ضعف و قوت فیلم ها برخوردار است، آن هم با استفاده از یک قلمی توانا و ادبیاتی غنی…
بدون دیدگاه