ضیاء موحد در حالی از دشواری آهنگ‌سازی بر شعر سعدی می‌گوید که معتقد است به آوازها و آهنگ‌هایی که امروزه بر شعر این شاعر ساخته می‌شود، نمی‌توان آهنگ‌سازی گفت چون هنر چندانی ندارند.
این شاعر و پژوهشگر ادبی در گفت‌وگویی با ایسنا به مناسبت اول اردیبهشت‌ماه، روز بزرگداشت سعدی، در خصوص ظرفیت‌های شعر این شاعر برای ساخت موسیقی و کیفیت آثار تولیدشده اظهار کرد: شعر سعدی از قدیم بهترین شعر برای آواز بوده است و خوانندگان قدیم به چند دلیل شعر سعدی را برای آواز انتخاب می‌کردند؛ روانی، مغلق نبودن، مضمون‌پردازی نداشتن، عاشقانه بودن و بسیار موزیکال بودن. چون سعدی خداوند موسیقی است و در شعرش نیز بارها و بارها به این موضوع اشاره داشته؛ حتی می‌گوید: «به از روی خوب است آواز خوب/ چو آن حظ جسم است و این حظ روح»، یعنی آواز خوب را حتی به صورت زیبا ترجیح می‌دهد.
او سپس با اشاره به عاشقانه بودن شعر سعدی گفت: نظیر شعر سعدی را در آثار حافظ هم نمی‌توان پیدا کرد؛ شعر حافظ معمولا به‌سرعت وارد مفاهیم عرفانی و انتقادهای اجتماعی می‌شود اما شعر سعدی با موسیقی و عشق ناب همراه است و خود نیز متوجه این مسئله بوده و بارها آن را در شعرهایش بیان کرده.
موحد افزود: من در مقاله‌ای (چاپ‌شده در دفترهایی که به مناسبت بزرگداشت سعدی در شیراز منتشر می‌شود) توضیح دادم که سعدی تا چه اندازه به موسیقی حساس است و چقدر از آواز ناخوش بدش می‌آید. چندین داستان دارد درباره کسانی که صدای‌شان بد است، حتی در جایی می‌گوید که اصلا با شنیدن آواز بد، در حال بیزاری از موسیقی بوده است.
نویسنده کتاب «سعدی» سپس در پاسخ به سوالی درباره کیفیت آهنگ‌هایی که با شعر سعدی ساخته می‌شوند، گفت: من این آهنگ‌هایی را که از شعر سعدی ساخته شده، آهنگ نمی‌دانم، این‌ها تصنیف نیست و خیلی ساده است؛ در واقع راه ساده‌ای است برای این‌که شعر را در دستگاهی بخوانند، بنابراین هنرمندی زیادی در آن‌ها نمی‌بینم.
ضیاء موحد در توضیح بیشتر بیان کرد: تصنیف مشخصاتی دارد، بنابراین نمی‌توان به این آوازها و آهنگ‌هایی که بر شعر سعدی ساخته شده، گفت که آهنگ‌سازی کرده‌اند؛ به‌راستی این آهنگ‌سازی نیست بلکه راه ساده‌ای است که به ذهن خیلی‌ها هم می‌رسد که این شعر را می‌توان به این شکل و در این دستگاه هم خواند. برای همین تا جایی که من دیده‌ام، هنر چندانی نداشته‌اند، اگر آثار موفقی هم باشد، من اطلاعی ندارم و این مسئله دیگری است.
این شاعر درباره ویژگی‌های آهنگ‌سازی موفق از شعر سعدی نیز اظهار کرد: باید چنین آثاری ساخته شود چون به این شکل و در عالم خیال نمی‌شود تصور کرد. اما اگر به تصنیف‌هایی که امروزه ساخته می‌شود، مراجعه کنید می‌بینید که این‌ها به معنای واقعی تصنیف و آهنگ نیست و خیلی ساده است. حتی من که آهنگ‌ساز نیستم، گاهی که بعضی از شعرهای سعدی را برای خودم زمزمه می‌کنم، آهنگی بر آن می‌گذارم و آن را در دستگاهی می‌خوانم، اما اگر بخواهم این را به عنوان آهنگی بر شعر سعدی عرضه کنم، گمان می‌کنم هنری در آن نباشد. هرچند ممکن است موارد موفقی هم باشد که من ندیده‌ام. البته مثلا اثر «بوی جوی مولیان» (و غزلیاتی دیگر) که توسط بنان ساخته شده تا حدی بوده است. شهرام ناظری هم گاهی در آثارش چنین موفقیت‌هایی داشته است، اما اصولا ساختن آهنگ موفق بر شعر سعدی با توجه به تساوی مصرع‌ها و عروض خاصی که دارد، خیلی کار مشکلی است.
بدون دیدگاه