انتخاب‌های سینمایی سایت اند ساند؛ عجیب و غیرمنتظره!

یادداشت / محمد حقیقت

در روزهای گذشته انتخاب یک فیلم بلژیکی به عنوان برجسته‌ترین فیلم تاریخ سینما از سوی مجله انگلیسی سینمایی «سایت اند ساند» عجیب و غیرمنتظره بود.
این نشریه انگلیسی این انتخاب را هر ده سال یکبار و با حضور تعدادی از منتقدان بین‌المللی و تعدادی کارگردانان جهان انجام می‌دهد.
در این انتخاب از منتقدان و کارگردانان خواسته می‌شود تا در نظر سنجی ده بهترین فیلم برتر تاریخ سینما شرکت کنند.
مجله سایت اند ساند لیست فعلی را در اول دسامبر امسال منتشر کرد و انتخاب‌ اول این فهرست، باعث تعجب بسیاری از دست‌اندرکاران و دوستداران شد؛ تا جایی که پل شرایدر فیلمساز ‌و سناریست برجسته امریکایی هم به انتخاب شدن «ژان دیلمن، شماره ۲۳ بندرگاه کمرس – بروکسل ۱۰۸۰» ساخته شانتال اکرمن در سال ۱۹۷۵ به عنوان فیلم اول، معترض شدند.
جالب است که در لیست جداگانه‌ای که از سوی سینماگران منتشر شده است، بهترین فیلم‌ها شده با فهرست نشریه انگلیسی تفاوت دارد.

فیلم سه ساعت و بیست دقیقه‌ای «ژان دیلمن…» شانتال اکرمن در زمان خودش البته مورد توجه منتقدین سخت پسند اروپایی قرار گرفت و به نظر من هم جزو آثار خوب اروپایی محسوب می‌شود، اما این فیلم مثلاً در کنار آثار فیلمسازانی مانند ویم وندرس، بونویل، رنوار و ده‌ها فیلمساز دیگر، در جایگاه پایین‌تری قرار دارد.
البته باید بیان کرد که فیلم شانتال اکرمن در موقع نمایش عمومی‌اش در اروپا نیز چندان مورد استقبال تماشاگران واقع نشد، اما در یکی از نظرسنجی‌ها، در رتبه سی‌وپنجم قرارگرفته بود.
فیلم‌های بسیار باارزش و مهمی در تاریخ سینما هستند که می‌توانند به راحتی در میان «صد شاهکار درجه یک» سینما قرار گیرند و بارها توسط نشریات حرفه‌ای سینمایی درباره این فیلم‌ها مطالب مختلفی نوشته شده است.
در رای گیری امسال مجله سایت اند ساند، بعد از ژان دیلمن، فیلم «سرگیجه» (آلفرد هیچکاک)، «همشهری کین» (ارسون ولز) در رتبه‌های دوم و سوم انتخاب شدند و آثاری مانند «سفر به توکیو» (اوزو)، «در حال و هوای عشق» (وای کاروای)، «ادیسه فضایی۲۰۰۱» (استنلی کوبریک)، «کار زیبا» (کلر دنی)، «جاده مالهالند« (دیوید لینچ)، «مردی با دوربین» (ژیگا ورتف) و فیلم کلاسیک «آواز زیر باران» (استانلی دانن) در فهرست ده فیلم اول قرار دارند.
در ادامه این فهرست نشریه سایت اند ساند و تا رتبه بیست فیلم برتر، فیلم «کلوزاپ» (عباس کیارستمی) -که اثر فوق‌العاده‌ای است- در رده ۱۷ قرار دارد که نسبت به ده سال پیش به جایگاه بالاتری رسیده است.
در این رای گیری در مجموع بیش از ۱۶۰۰ منتقد و سینمایی نویس شرکت کرده‌اند که امسال تعداد زنان شرکت کننده در رای گیری و همچنین منتقدینی از آسیا از جمله تعدادی از ایران و آفریقا نیز دعوت شده بود.
آنچه بیشتر از هر چیز در بررسی این انتخاب سینمایی جلب توجه می‌کند این است که یک فیلمساز زن (شانتال اکرمن) به رده اول جدول صعود کرده است. این انتخاب شاید به این دلیل باشد که در سال‌های اخیر حضور زنان در جشنواره‌های جهانی به عنوان فیلمساز ‌و برنده شدن‌شان در جشنواره‌های کن، ونیز، سن سباستیان، برلین، اسکار و… باعث توجه بیشتر به آنان شده که البته شایستگی برگزیده شدن را هم داشته اند، اما اینکه فیلم «ژان دیلمن…» در صدر تمام فیلم‌های تاریخ سینما انتخاب شدت که واقعا جای بحث بسیار دارد و از نگاه دیگر می‌تواند به منزله نوعی بی‌احترامی به فیلم‌هایی تلقی شود که ستون‌های تاریخ سینما هستند.
پاریس / دسامبر ۲۰۲۲