اعتراض یک مستندساز به آمارسازی فروش

کارگردان مستند «گلوله باران» معتقد است تکیه بر آمار فروش در سینمای مستند، نشانی غلط دادن به مخاطب و ساختن ذهنیت نادرست برای اوست.
مرتضی پایه‌شناس مستندساز با اشاره به گسترش فعالیت پلتفرم‌ها در سال‌های اخیر و افزایش فضای نمایشی برای سینمای مستند به مهر گفت: خوشبختانه نسبت به گذشته، شاهد افزایش فضاهای نمایشی برای سینمای مستند هستیم. همه نهادهای تولید کننده فیلم مستند، مهمترین‌شان مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی، باید به این موضوع فکر کنند که گسترش و وسعت بخشیدن به سینمای مستند، تنها به معنی رکوردزدن در تولید فیلم یا اهتمام برای رونق بخشیدن در این بخش نیست. افزایش بسترهای نمایش این آثار مهمترین هدفی است که هر نهاد و مؤسسه تولید فیلم مستند باید دنبال کند.
کارگردان مستند «چوب» ادامه داد: پلتفرم‌ها، شبکه‌های تلویزیونی، گروه «هنر و تجربه» و پاتوق‌های نمایش در جای جای ایران، بستری فراهم کرده‌اند که سینمای مستند ایران بهتر و بیشتر دیده شود. اما این، همه ماجرا نیست. متأسفانه معیارهایی در اکران آثار مستند حاکم است که برگرفته از سینمای داستانی است. فیلم پرفروش و فیلم پرمخاطب در سینمای مستند، جایگاهی مانند سینمای داستانی ندارند. مخاطب برای مستندساز مهم است، اما لزوماً این مخاطب میلیونی و انبوه نیست. اصلاً جایگاه سینمای مستند این نیست که برای پسند مخاطبش، شبیه معیارهای رایج روز شود. سینمای مستند، نمایش واقعیت است، پیشروست، بیان بخشی از حقیقت هر پدیده و نمایش عریان مسائل بشری هدف این سینماست. لزوماً هر فیلم، مخاطب یکسان ندارد و اغلب آثار مستند با هدف سرگرم کنندگی صرف ساخته نمی‌شوند.
کارگردان «وطن دوستی» ادامه داد: جوسازی برای فیلم‌ها و پلتفرم‌ها بر اساس فروششان، از دل مناسبات و ارزش‌های سینمای داستانی می‌آید که ساز و کارش با سینمای مستند فرق دارد. آن معیارها وقتی به سینمایی ورود می‌کند که ذاتش اندیشه ورزی و نگاه هنرمندانه به پدیده‌ها است، نه تنها باعث رونق سینمای مستند نمی‌شود که مایه ناامیدی مستندسازان است.
پایه‌شناس یادآور شد: برای همه ما فیلمسازها، مخاطب مهم و انگیزه‌بخش است، وضعیت و تعداد مخاطب در سینمای مستند نیاز به تحلیل دارد. مستندی ممکن است برای دانشجویان جذاب باشد، ممکن است مخاطبش جامعه پزشکی باشد یا قشر دانشگاهی را جذب کند و مواردی از این دست. تصمیم گرفتن درباره جامعه مخاطبان سینمای مستند، ساده نیست.
پایه‌شناس در پایان عنوان کرد: به عنوان سینماگری که بیش از ۲ دهه در این حوزه فعالیت کرده، مثل همه هم‌صنفانم از رونق تولید و نمایش آثار مستند، استقبال می‌کنم. مشکلات معیشتی و امنیت شغلی، بخشی از همکارانم را دچار بحران‌های جدی و دوری از حرفه محبوبشان کرده است. متوجهم که توجیه بخشی از مدیران سینمایی، برای توجه به تولید این است که مشکلات معیشتی کمرنگ شود اما فراموش نکنیم که بهترین فیلم‌های مستند اگر دیده نشوند، تأثیری روی جامعه مخاطبانشان ندارند. امیدوارم با گسترش فضاهای نمایش سینمای مستند، مخاطب واقعی این آثار پیوند لازم در زمان مناسب را با این آثار برقرار کند و معادلات تولید، تبلیغات و اکران، برای فیلم مستند عادلانه و حرفه‌ای باشد.
مرتضی پایه‌شناس کارگردان و تدوینگر، مستندهای «فیلم ناتمامی برای دخترم سمیه»، «جایی که زندگی می‌کنیم»، «ملاقات پشت دیوار اشرف»، مجموعه مستند «هم مسیر» و … را در کارنامه دارد.