از سقوط به کلیشه ها تا بازیگر اشتباهی در سریال‌های رمضان ۱۴۰۱

یک منتقد با اعتقاد بر اینکه سریال‌های امسال از حال و هوای رمضان برخوردار نبودند، در عین حال نکات مثبت و منفی سریال های رمضان ۱۴۰۱ را برشمرد.
محمدتقی فهیم درباره سریال هایی که در ماه رمضان از تلویزیون پخش شد، به ایسنا گفت: هیچکدام از سریال‌ها نسبتی با ماه رمضان نداشتند. وقتی ما صحبت از مناسبت و ماه رمضان می‌کنیم، منظورمان سریال‌هایی است که حال و هوای رمضان را تشدید کند و مخاطب بتواند تفاوت این ماه را حس کرده و با سریال همذات پنداری کند. ماه رمضانی نبودن خودش اصلی ترین چالش سریال های تلویزیونی امسال بود و منظور از آن، نمایش روزه داری در سریال ها نیست بلکه انتقال حس و حال و مضامین این ماه است.

سریال «خوشنام» ـ شبکه یک
فهیم درباره سریال «خوشنام» گفت: در میان سریال‌های ماه رمضان امسال، سریال «خوشنام» رویکرد طنز دارد و به سمت پیام دهی حرکت می‌کند و از این جهت به ماه رمضان نزدیک است اما کار باید از قدرت لازم هم برخوردار باشد. علیرضا نجف زاده ـ کارگردان سریال ـ با این کار نشان می‌دهد که کارگردانی بلد است و تجربه سال‌ها پشت صحنه سینما بودن را نشان می‌دهد، اما مشکل اصلی این است که اثر از ناحیه بازیگری آسیب دیده است. اگر «خوشنام» یک زوج بازیگر قدرتمندتری داشت، شاید یکی از کارهای موفق تلویزیون می‌شد. در مجموع گروه بازیگری خوب است اما زوج اصلی سریال، پاشنه آشیل «خوشنام» است و به اثر لطمه زده.

«خوشنام» می توانست واقعا خوشنام باشد اگر …
او با بیان اینکه سریال «خوشنام» به لحاظ مولفه‌های ساختاری و فرمی از فیلم فارسی تبعیت می‌کند، درباره بازی هومن حاج عبداللهی به عنوان نقش اول سریال «خوشنام» گفت: اصلی ترین مشکل در آقای حاجی عبداللهی است. بازیگری است که برای بعضی نقش ها مناسب است، صدای خوبی دارد و برای گویندگی و دوبله هم توانمند است. در «پایتخت» هم کمک می‌کرد گروه به جلو برود؛ اینجا (سریال خوشنام) اما بازیگر اصلی است. نیاز بود به جای او بازیگری باشد که قدرت استفاده از میمیک چهره را داشته باشد. آقای حاج عبداللهی تُن صدای خوب، استیل و فیگور بدنی مناسبی دارد اما در چهره توانایی انتقال حس را ندارد. چهره‌اش تخت و کم حرکت است و بخشی از صورتش را هم ریش و سبیل محو کرده است؛ مثلا فرض کنید به جای حاجی عبداللهی، امین حیایی می‌بود، آن وقت اتفاق دیگری در کار می‌افتاد. آقای عباس جمشیدی تا حدودی این توانایی را دارد که از صورت و چشم و ابرویش استفاده کند و کار را پوشش می‌دهد. اما صحنه‌هایی که آقای حاجی عبداللهی بازی دارد، صورتش کار نمی‌کند. به نظرم نجف زاده هم این را فهمیده و بیشتر از حاجی عبداللهی نمای نیم رخ می‌گیرد و این را درک کرده که آقای حاجی عبداللهی نمی‌تواند با صورتش کار کند.
فهیم افزود: در داستانی که قرار است یک تحول ایجاد شود و یک آدم خلافکار به فرد دیگری تبدیل شود، چهره خیلی مهم است و بازیگر باید با ظرافت انتخاب شود. اینجا فقط همه سر هم داد می‌کشند و جاهایی آدم از این داد و بیدادها کلافه می‌شود. ما صحنه حسی خوبی از بازیگر نقش شهرام ندیدیم که بفهمیم دارد از درون متحول می‌شود. اگر یک زوج بازیگر مناسب انتخاب می‌شد، «خوشنام» می‌توانست واقعا خوشنام باشد.
این منتقد همچنین گفت: در مجموع نجف زاده از پس کارگردانی سریال برآمده ولی خیلی به سمت کلیشه‌های پیش پا افتاده رفته است. دکوپاژها و میزانسن خوب است. شلوغی‌ها را خوب جمع می‌کند و حواسش به بازیگرها هست که به درد بخور باشند. ولی از کلیشه‌های جواب داده زیاد استفاده کرده و رفت‌ و آمدهای اضافه زیاد دارد. این‌ها چیزهایی است که نفس کار را می گیرد و جایی برای موقعیت کمدی نمی گذارد. متن فراز و فرود زیاد داشت و آدم‌ها به موقع به داستان اضافه می‌شدند و نقاط عطف هم زیاد بود. با این حال فیلمنامه جملات تکراری زیاد دارد و اگر این ها را از متن دربیاوریم، یک سوم متن ریزش می‌کند. اما در مجموع خوشنام قصه پردازی خوبی دارد. به عنوان کاری مفرح نسبت به کارهای دیگر که جدی و حتی تلخ هستند، می‌توان نگاه مثبتی به آن داشت.

سریال «از سرنوشت» ـ شبکه دو
فهیم نکته مثبت سریال «از سرنوشت» را پرداختن به شعار سال ۱۴۰۱ «تولید، دانش بنیان، اشتغال آفرین» عنوان کرد و در عین حال افزود: این رویکرد در داستان کمرنگ بود و گروه نویسنده‌ها با اینکه توجه خوبی به تولید و کارهای گروهی کرده بودند ولی در ساخت، پرداخت و بازی‌های نسبت به فصل قبل ضعیف تر عمل کردند. در هر قسمت قهر و آشتی شخصیت‌ها را می‌بینیم که حرص آدم را درمی‌آورد. باید اسم سریال را «قهر و آشتی» می‌گذاشتند. جاهایی هم سریال بیش از حد وارد شعار می‌شود. اگر قرار است ما تولید را در قالب درام بیاوریم، تولید نباید اصل شود؛ بلکه باید محتوایی باشد که در دل درام و نمایش کار کند، اما «از سرنوشت ۴» در بخش هایی تبدیل به جلسات مدیریتی و نشست‌های کارخانه‌ای می‌شود و هر جا هم قرار است درام کار کند، به ورطه قهر و آشتی و کنایه می‌افتد. این‌ قبیل مسائل رویکرد مثبت به تولید را تحت تاثیر قرار داده است.

بازیگرها بزرگ نشدند!
او درباره بازیگرهای سریال «از سرنوشت ۴» هم گفت: بازی‌ها در این سریال چیزی اضافه تر از فصل‌های قبل ندارند و حتی درجا می‌زنند. بچه‌ها بزرگتر و پخته تر شدند؛ بنابراین بازی‌های دیگری می طلبد. بازی‌های بچگانه باید جایش را به بازی‌های پخته تری می‌داد. فکر می کنم به این مسائل توجهی نکردند و فکر کردند همان نوجوان‌های فصل اول هستند و باید همان روند پیش برود. رفاقت هم در سریال دیگر معنایی پیدا نداشته و کار نمی کند.

سریال «نجلا» ـ شبکه سه
فهیم تغییر بازیگر «نجلا» در فصل دوم را یکی از عوامل مهم در سقوط این سریال به کلیشه‌های آشنا دانست و گفت: این سریال در ابتدا امتیازش را از تازگی آدم‌ها و کاراکترهایش می‌گرفت و اساسا یکی از مولفه‌های اصلی هر کاری، نو بودن اثر است و اینکه وقتی مخاطب سریال را می‌بیند به ذهنش می‌آید که تاکنون چنین اثری را ندیده است یا این نوع فضاها را کمتر دیده است. این ویژگی در فصل اول «نجلا» مشهود بود.
او مشخص نبودن وضعیت قهرمان‌های سریال را یکی دیگر از ضعف‌های آن دانست و گفت: اساسا قصه‌هایی که قهرمان دارد، تکلیف قهرمان باید معلوم شود، اگر تک قهرمان است، مشخص شود، اگر دو یا سه قهرمان دارد، باید همدیگر را پوشش دهند و ضعف‌های همدیگر را تکمیل کنند و شخصیت‌ها رو به جلو باشند. به نظر می‌رسد در فصل دوم بر روی این بخش ها کار نشده است.

مولفه‌های جبهه ما کجاست؟
فهیم درعین حال گفت: «نجلا» از جایی به بعد جان دارتر شد و به لحاظ قهرمان سازی جلوتر رفت و تنش‌ها بیشتر شد، اما وقتی ما قصه را به جبهه پیوند می‌زنیم، باید گوشه‌هایی از جبهه خودمان را نمایش دهیم. سینمای دفاع مقدس به دلیلی مولفه‌های متفاوت سینمای جنگ ما با دنیا است که یک ژانر شده. آن مولفه‌ها هم عنصر باور، ایثار و اعتقاد است. اما در سریال «نجلا» شاهد هیچکدام از این‌ها نیستیم. با آدم‌هایی مواجهیم که به خاطر عشق و عاشقی کارهایی می کنند. بخش‌های جنگی اش مثل خیلی از فیلم‌های جنگی خارجی، دم دستی است و در آن آدمی نمی‌بینیم که جبهه ما را به لحاظ ویژگی‌های شخصیتی نمایندگی ‌کند.

سریال «مسافران شهر» ـ شبکه پنج
محمد تقی فهیم در پایان درباره سریال «مسافران شهر» که از شبکه پنج به روی آنتن رفت هم گفت: این سریال را ندیدیم؛ اصلا نفهمیدم شبکه پنج سریال دارد! این ضعف اطلاع رسانی گروه تولید سریال است که تبلیغات مناسبی برای سریال نداشتند و خبری درباره‌اش ندیدیم.