انتقادات یک نقاش
13:57
«مهم‌ترین و بدترین اتفاقی که در گالری‌های ایران در حال رخ دادن است، برگزاری نمایشگاه با توجه به سلیقه مشتریان گالری‌هاست؛ بر این اساس کاری که ممکن است در فضای بین‌المللی حرفی برای گفتن داشته باشد، صرفا چون سلیقه‌ی مشتری های گالری نیست سوزانده و ممیزی می‌شود. برای گالری‌ها آن آرتیستی اهمیت دارد که برایشان فروش دارد.»
جملات بالا بخشی از اظهارات محسن جمالی‌نیک است که در گفت‌وگو با ایسنا مطرح می شود.
این هنرمند که تجربه برگزاری نمایشگاه‌های انفرادی و گروهی متعددی را در کارنامه هنری خود دارد، در پاسخ به این سوال که آیا تاکنون با گالری‌ها به مشکل برخورد کرده است یا خیر؟ تصریح کرد: «من ۱۴ نمایشگاه انفرادی داشتم و تقریبا در تمام نمایشگاه‌هایی که برگزار کرده‌ام با گالری ها به مشکل برخورد کردم.»
فقط می‌توانم بگویم تابلوهایم «نیست» شدند
وی در ادامه به روایت مشکلاتش پرداخت و چنین یادآور شد: «اولین باری که نمایشگاه انفرادی گذاشتم، با گالری همای تهران شروع کردم. مشکل من با گالری هما این بود که بنده یک نمایشگاه انفرادی گذاشتم و بعد از اینکه نمایشگاهم به پایان رسید، این گالری به دلایلی ۳ـ۴ ماه پلمپ شد. در این مدت خریدار کارهای این گالری به آتلیه‌ام آمد و خرید کرد. زمانی که از من خرید کرد گالری تعطیل بود و گفت ۳۰ درصد از مبلغ کار را کم می‌گذارم چون باید به گالری بدهم. بعد از اینکه گالری بازگشایی شد من رفتم و به من گفتند ما با تو قهر هستیم.»
جمالی نیک ادامه داد: «دلیلش را پرسیدم و آن‌ها به من گفتند چون تو به خریدار ما در کارگاهت کار فروخته‌ای. این درحالی است که درصد گالری از مبلغ دریافتی کم شده بود. بعدها من خواستم که در این گالری دوباره نمایشگاه برگزار کنم و به من در محرم وقت دادند. من گفتم که در محرم وقت نمی‌خواهم و گفتند اگر نمی‌خواهی برو با گالری دیگری کار کن.»
این هنرمند ضمن اشاره به این نکته که مدتی با فریدون آو (مجموعه‌دار، نمایشگاه‌گردان، نقاش و مجسمه‌ساز ایران) نیز کار کرده است، در این زمینه اظهار کرد: «در این مدت من هیچ مشکلی نداشتم و ایشان بسیار حرفه‌ای برخورد کردند. همکاری ما ادامه داشت تا زمانی که ایشان دیگر فعالیت نکردند و من را به گالری اعتماد معرفی کردند. گالری اعتماد هر دو سال یک بار وقت می‌داد و من موفق شدم تا یک نمایشگاه در این گالری برگزار کنم. اما برای نمایشگاه بعدی‌ام نزدیک به یک سال کار کرده بودم و یک ماه مانده به افتتاحیه به من گفتند که ما می‌خواهیم نمایشگاه را کنسل کنیم.»
جمالی‌نیک اضافه کرد: «زمانی که دلیلش را پرسیدم گفتند که کارهای شما کمی شبیه به یک نقاش دیگر است. به همین دلیل و به راحتی نمایشگاه من کنسل شد. بعد متوجه شدم آرتیستی که درآمد بیشتری برای گالری دارد، حرفش نفوذ دارد. برنامه من به هر حال کنسل شد و من یک ماه بعد با گالری «آن» کار کردم.»
وی ضمن اشاره به این نکته که پنج سال با گالری «آن» همکاری داشته، ادامه داد: «آنجا ایراداتی بود اما به قدری نبودند که آرتیست را اذیت کنند. یک مقدار فقط تفاوت گذاشتن‌ها بود. مشکلی که در گالری آن داشتم این بود که کارهای من را دپو می‌کردند. به دلیل کار زیادی که می‌کردم این گالری نزدیک به ۸۰ تابلوی من را دپو کرد. بعد از مدتی این گالری به مدت دو سال و نیم پلمپ شد و در این مدت ۸۰ کار من در این گالری مانده بود. بعد که گالری پلمپش برای تحویل دادن آثار باز شد، بنده رفتم و دیدم تابلوهایم نیستند. بعد که پرسیدم تابلوهایم کجا هستند؟ گفتند که نمی‌دانیم.»
جمالی‌نیک در ادامه اظهار کرد: «نمی‌توانم قضاوت کنم که تابلوهایم فروخته شدند یا نه. فقط می‌توانم بگویم تابلوهایم «نیست» شدند. ۴۰ تابلویی که باقی مانده بود نیز یا پاره شده بودند یا کثیف.
این هنرمند همچنین با اشاره به این نکته که اغلب گالری‌ها مدیر هنری ندارند، اضافه کرد: «اگر هم گالری‌ها مدیر هنری داشته باشند، انقدر دیکتاتوری دارند که حتی اگر مدیر به آن‌ها بگوید کاری بد است، در صورتی که پول‌ساز باشد، حرف مدیر هنری اصلا ارزش ندارد.»
تنها هنرمندی هستم که همچنان زیر بار پول ورودی نمی‌روم
جمالی‌نیک در ادامه گفت‌وگو از سختی‌های برگزاری نمایشگاه برای یک هنرمند تازه‌کار صحبت کرد و ضمن اشاره به این نکته که در گذشته گالری‌ها مبلغی برای برگزاری نمایشگاه دریافت نمی‌کردند، اضافه کرد: «من از معدود هنرمندانی هستم که همچنان زیر بار پول ورودی برای برگزاری نمایشگاه در گالری نمی‌روم. در گذشته نه تنها تعداد گالری‌ها کمتر بود بلکه خیلی سخت به هنرمندان وقت می‌دادند و پولی نیز برای ورودی دریافت نمی‌کردند.»
این هنرمند درباره مشکلات حقوقی با گالری‌ها به خبرنگار بخش تجسمی ایسنا گفت: «کار ما را می‌فروشند و گالری به شما چک می‌دهد اما شما نمی‌دانید خریدار به گالری پول نقد داده است یا چک.»
وی ضمن اشاره به این نکته که شفافیت کافی در این حوزه وجود ندارد، ادامه داد: «گالری‌ها اصولا قراردادی را که می‌بندند نسخه فیزیکی‌ای در اختیار هنرمند قرار نمی‌دهند. به عبارتی فقط یک نسخه از قرارداد وجود دارد که در اختیار گالری قرار داد. دوم اینکه بندهایی که در این قرارداد وجود دارد، بیشترش به نفع گالری است و بندهایی که در آن گالری به آرتیست متعهد شده نیز خیلی راحت نادیده گرفته می‌شوند.»
او در ادامه، داستان همکاری‌اش با گالری اُ را چنین روایت کرد: «من در گالری اُ خرداد ماه امسال نمایشگاه داشتم و ۷ خرداد افتتاحیه نمایشگاهم بود. قرارداد را به‌صورت فایل پی دی اف برای من ارسال کرده بودند که نه مدیر گالری امضا کرده بود و نه من. زمانی که نمایشگاه را برگزار کردیم، من کارهایم را به صورتی ارائه کردم که انگار دور خودش رول می‌شد. بعد از اینکه نمایشگاه تمام شد و کارهایم برگشت، دیدم کارها به جای اینکه رول شوند تا شده بودند. زمانی که معترض شدم به من گفتند اگر ناراحتی برو و شکایت کن.»
جمالی‌نیک ادامه داد: «گالری‌دارها دست بالا صحبت می‌کنند، چون هنرمند یک نفر است اما این‌ها یک گالری هستند که با ۳۰ـ۴۰ آرتیست همکاری می‌کنند و خیلی راحت به هنرمند می‌گویند اگر ناراحتی به گالری دیگری برو.»
قانون از چه کسی حمایت می‌کند؟
این هنرمند در پاسخ به این سوال که قانون بیشتر از هنرمند حمایت می‌کند یا گالری‌دار اظهار کرد: «من یک بار که با گالری کاما به مشکل برخورد کرده بودم، قانون کاملا حامی‌ام شد. گالری کاما به من وعده برگزاری یک نمایشگاه در لندن داده بود و من آثارم را به همین منظور در اختیارشان قرار دادم. برای اینکه هزینه ارسال کارها زیاد می‌شد، آن‌ها را به‌صورت رول شده بردند و به‌صورت پرده‌ای نمایش دادند که همین باعث افت نمایشگاه شد. زمانی که نمایشگاه تمام شد و نتوانستند چیزی بفروشند من کارهایم را طلب کردم و به من گفتند که ۴۰۰ میلیون به آن‌ها بدهکار هستم.»
وی ادامه داد: «زمانی که علت این بدهی را پرسیدم، به من گفتند که ما شب افتتاحیه هزینه کردیم. وقتی گفتم کارهای من را تحویل دهید، امروز و فردا می‌کردند و آخر رسید به داد و بیداد کردن مدیر گالری. من یک شکایت‌نامه نوشتم و برای وزارت ارشاد تهران فکس کردم. این شکایت ابلاغ شد و بعد ایشان از من عذرخواهی کردند و کارهای من را بازگرداندند.»
گالری باید با هنرمند یک قرارداد برابر بنویسد
جمالی‌نیک ضمن اشاره به این نکته که گالری موظف است یک قرارداد برابر با هنرمند بنویسد، گفت: «هر آنچه که گالری متعهد می‌شود، باید مو به مو و بند به بند اجرا کند. اگر به هنرمند برای برگزاری نمایشگاه وقت می‌دهند، در صورتی که حوادثی رخ دهد و مجبور به کنسل کردن نمایشگاه شوند، باید از قبل به هنرمند اعلام کنند. یک مساله مهم‌تر اینکه ممکن است هنرمند برای مثال ۳۰ مجموعه‌ی نقاشی داشته باشد و فقط یکی از آن‌ها را در اختیار گالری قرار دهد. قرار نیست در طول مدتی که هنرمند می‌خواهد در گالری نمایشگاه برگزار کند، همه کارهایش در اختیارشان باشد. گالری به هیج‌وجه حق ندارد در مجموعه‌های دیگر دخالت کند.»
آیا ۳۰ درصد برای گالری زیاد است؟
جمالی‌نیک در پایان گفت وگو، به این سوال که چقدر با اختصاص ۳۰ درصد از مبلغ اثر فروخته شده به گالری موافق است؟ این چنین پاسخ داد: «۳۰ درصد بسیار عدد مناسبی است اما بسیاری از گالری‌ها رعایت نمی‌کنند. ورودی می‌گیرند، ۱۰ درصد به‌عنوان تخفیف به مشتری برمی‌دارند و همه این داستان‌ها وجود دارد. اگر ۳۰ درصد را به‌صورت واقعی دریافت کنند، خوب است اما کدامشان رعایت می‌کنند؟»
بدون دیدگاه