برای بالا بردن میزان مشارکت مردم در امر حفاظت از بناها و محوطه‌های تاریخی باید خود را از جامعه علمی و نخبه جدا کرده و به نیازهای مردم پیوند بزنیم و با در نظر گرفتن نقش پررنگ آنها در این موضوع از منافع آنها دفاع کنیم زیرا که مردم صاحبان میراث‌فرهنگی هستند.
به گزارش میراث‌آریا به نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، علیرضا انیسی رییس پژوهشکده بناها و بافت‌های تاریخ-فرهنگی که امروز 29 فروردین 1400 در نشست تخصصی مشارکت مردمی در حفاظت بناها و محوطه‌های تاریخی سخن می‌گفت با اشاره به شعار امسال ایکوموس برای این روز «میراث و اقلیم» تصریح‌کرد:«این عنوان با توجه به شرایط نابسامان اقلیمی در جهان و ناهنجاری‌هایی که در جامعه بشری در راستای قطع ارتباط انسان با گذشته رخ داده انتخاب شده است.»
او با اشاره به مفهوم و نحوه مشارکت مردم درحفاظت از میراث‌فرهنگی گفت:«برای بالا بردن میزان مشارکت مردم در این حوزه باید خود را از جامعه علمی و نخبه جدا کرده و به نیازهای مردم پیوند بزنیم و با در نظر گرفتن نقش پررنگ آنها در این موضوع از منافع آنها دفاع کنیم زیرا که مردم صاحبان میراث‌فرهنگی هستند.»
انیسی با بیان‌اینکه اجرای پروژه‌های میراث‌فرهنگی در یک محوطه تاریخی به شرطی که با تشریح روند انجام کار برای مردم صورت گیرد نگاه آنها را نسبت به این عمل که شاید آن را نوعی غصب کردن تلقی کنند تغییر خواهد کرد گفت:«اگر بتوانیم میراث‌فرهنگی را به مردم بشناسانیم آن را قبول می‌کنند و از مزایای آن بهره‌مند می‌شوند و در این صورت ما نیز موفق‌تر هستیم.»
تعامل دوسویه جوامع محلی و میراث‌فرهنگی
علیرضا قلی‌نژاد پیربازاری معاون فناوری و کاربردی‌سازی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری در ادامه با اشاره به مفهوم اقلیم و میراث گفت:«شعار امسال در ادامه شعارهای گذشته رویه‌های یک جریان فکری را دنبال می‌کند و در تلاش است میراث‌فرهنگی و آثار معاصر را به مثابه موضوعات با اهمیتی که می‌توانند جوامع محلی، ملی و بین‌المللی را در تعامل دوسویه قرار دهند معرفی کند.»
او با اشاره به اینکه بدون توجه به تجارب تاریخی نمی‌توان برای مشکلات روزافزون امروزه پاسخ درست یافت افزود:«یکسوی این جریان میراث‌فرهنگی و حفاظت و سوی دیگرش جوامعی است که میراث در مقیاس ملی و بین‌المللی به آنها متعلق است.»
قلی‌نژاد با بیان‌اینکه پژوهش در این حوزه دارای سابقه است گفت:«ولی وقتی امروز را با گذشته مقایسه می‌کنیم با وجود اینکه شناخت ما نسبت به میراث‌فرهنگی بیشتر از سابق شده شاید تحلیل این باشد که هم‌اکنون ما آن کار آیی مناسب را نداریم زیرا در گذشته میراث‌فرهنگی ملموس وناملموس تا این حد گسترده مورد توجه نبود و صرفا به بناها توجه می‌شد و بافت‌ها و مناظر فرهنگی، شهرها و … در بخش حفاظت مورد توجه نبودند.»
معاون فناوری و کاربردی‌سازی پژوهشگاه تصریح‌کرد:«طی دهه‌های اخیر علی‌الرغم پیشرفت‌هایی که در علوم‌اجتماعی اتفاق افتاده سعی کرده‌ایم که جامعه را به کمک بطلبیم اما در عمل کمتر این کار صورت گرفته و میان نهادهای دولتی و خصوصی در حوزه میراث‌فرهنگی همواره تعارض وجود داشته است.»
شناخت و علاقه مشارکت مردمی را به دنبال دارد
در ادامه حمیده چوبک باستان‌شناس و پیشکسوت میراث‌فرهنگی با اشاره به موضوع اقلیم و مشارکت گفت:«اینکه میراث‌فرهنگی در طول تاریخ توانسته پاسخگوی مسائل مربوط به اقلیم باشد و تغییرات اقلیمی که جهان با آن مواجه است چطور مسائلی نظیر فرونشست زمین را مختل کرده مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرد.»
او افزود:«زمانیکه شناخت ایجاد شود و علاقه وجود داشته باشد مشارکت از سوی مردم انجام می‌شود.»
چوبک با تأکید بر بالا بردن فرهنگ مردم در حوزه حفاظت از میراث‌فرهنگی گفت:«وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به تنهایی از عهده این کار برنمی‌آید و رسانه‌ها باید به کمک بیاید.»
ذات‌الله نیکزاد عضو هیئت علمی پژوهشگاه نیز با بیان‌اینکه حفاظت از میراث‌فرهنگی امری حاکمیتی نیست و باید با مشارکت مردم صورت گیرد گفت:«اساسا سیاست‌گذاری در موضوع حفاظت از بالا به پایین است و تصمیم گیری‌ها بدون مشارکت و حضور مردم صورت می‌گیرد.»
او افزود:«مشارکت مردم باید پیش از برنامه‌ریزی برای حفاظت در نظر گرفته شود.»
حضور جامع میزبان در برنامه‌ریزی‌های حفاظت از میراث‌فرهنگی
جبرئیل نوکنده رییس موزه ملی ایران نیز در این نشست موضوع مشارکت را امری کلیدی خواند و گفت:«در امور مربوط به حفاظت از میراث‌فرهنگی، جامعه میزبان باید در برنامه‌ریزی‌ها حضور داشته باشند و در غیراینصورت نمی توان از مردم انتظار مشارکت داشت.»
او با بیان‌اینکه ارتباط و مشارکت با مردم در جریان پروژه‌ها باید به عنوان یک واحد دانشگاهی برای رشته‌های میراث‌فرهنگی تعریف شود افزود:«اگر با جامعه ذی‌نفغ که مردم محلی و بومی هستند مشارکت داشته باشیم موفق‌تر هستیم.»
علیرضا حسن‌زاده رییس پژوهشکده مردم‌شناسی در ادامه به جوامع ذی‌نفعان که در یک محوطه مختلف زندگی می‌کنند اشاره کرد و گفت:«باید در این حوزه یک تبار شناسی کرد؛ قبلا مثلا درجامعه عشایری،روستایی و شهری بر افق‌ها انطباقی داشته‌ایم. »
حسن‌زاده تصریح‌کرد:« اگر منظر را در معنای گسترده که هم منظر فرهنگی و هم منظر طبیعی را در نظر می‌گیرد از نظر مردم‌شناسی تعریف کنیم بر سه پایه اقتصادی، زیست‌محیطی و اعتقادی استوار است که این سه بر هم منطق بودند ولی از دوره مدرنیته گسست افق‌ها صورت گرفت در حالیکه جوامع سنتی ما ترکیب افق‌ها را داشت و این باعث شد در منظر فرهنگی مردم‌شناسی و طبیعی و در مدل توسعه اختلاف ایجاد شود.»
او افزود:«برای جلب مشارکت مردم کار سنگینی در حوزه مدیریتی به عهده وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی است و باید با کمک نهادهای مرتبط نظیر وزارت علوم ، صدا و سیما و … با در نظر گرفتن اقتصاد میراث‌فرهنگی این کار را انجام دهد.»
فعالیت بیش‌از 500 تشکل غیر دولتی ایرانی در حوزه میراث‌فرهنگی
فریبا کرمانی معاون پژوهشکده بناها و بافت‌های تاریخی- فرهنگی در ادامه، سازمان‌های مردم نهاد را مورد بحث قرار داد که تلاش می‌کنند مردم را در مسائل عمومی دخیل و مسئله میراث‌فرهنگی را به دغدغه تبدیل کنند.»
او با بیان اینکه دولت‌ها نیز این را پذیرفته‌اند که در این صورت می‌توانند از منافع آنها بهره‌مند شوند گفت:«بیش‌از 500 تشکل غیر دولتی در ایران داریم که به فعالیت‌های میراث‌فرهنگی مشغول‌اند که اکثر دانشجویان باستان‌شناسی، مرمت، معماری و … اعضای آن هستند.»
کرمانی با اشاره به اینکه این سازمان‌ها با توجه به دانش و مهارت خودشان می‌توانند در توسعه نقش داشته باشند تصریح‌کرد: «میراث‌فرهنگی یکی از ارکان توسعه پایدار محسوب می‌شود.»
فاطمه داوری مشاور معاون میراث‌فرهنگی کشور نیز در ادامه با اشاره به فعالیت‌های مشترک در جریان میان معاونت میراث‌فرهنگی و پژوهشگاه گفت:«آنچه از شعار امسال ایکوموس بر می‌آید تأثیر اقلیم بر میراث نبوده بلکه بالعکس این نهاد می‌خواهد راه حل مشکلات اقلیمی را از طریق میراث‌فرهنگی بیابد.»
او با اشاره به موضوع مشارکت مردم در حفاظت از آثار و محوطه‌های تاریخی افزود:«مشارکت مردمی موضوع میان دانشی و میان حوزه‌ای است که در علوم اجتماعی مورد توجه قرار گرفته است.»
داوری با تشریح مفهوم مشارکت در علوم‌اجتماعی گفت:«مشارکت مردم در علوم‌اجتماعی یعنی استفاده از توانایی مردم در جایگاه ذی‌نفع که ما باید این تعریف را در میراث‌فرهنگی نیز تبیین کنیم.»
مردم به ارزش‌های میراث‌فرهنگی واقف نیستند
مصطفی پور‌علی مدیر کل ثبت و حریم وزارت میراث‌فرهنگی و گردشگری با اشاره به میزان و نحوه مشارکت مردم در حفاظت بناها و محوطه‌های تاریخی گفت:«در امر مشارکت مردم در حوزه حفاظت باید ارزش‌های برجسته محوطه‌های تاریخی را تعریف کنیم».
او با اشاره به تجربه شهر ماسوله افزود:«در راستای حفاظت از این شهر تاریخی از مردم خواستیم در حیاط پیش‌روی خانه‌های ماسوله ساخت و ساز صورت نگیرد و آنها نیز پذیرفتند و نتایج بسیار خوبی را هم در بر داشت.»
احمد میرزا کوچک خوشنویس عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، نیز در ادامه گفت:«این ساده اندیشانه است که ما گمان کنیم مردم می‌توانند حافظان میراث‌فرهنگی باشند زیرا که این مردم هستند که بدون آگاهی، عمدی و سهوی آثار تاریخی را تخریب می‌کنند.»
او با اشاره به اینکه مردم به ارزش‌های میراث‌فرهنگی واقف نیستند تصریح‌کرد:«در ایران توسعه محوری بیشتر از حفاظت مورد توجه قرار گرفته و متأسفانه حفاظت توسعه محور شده است.»
بدون دیدگاه