بررسی و تحلیل تحولات مسجد جامع میبد و نسبت آن با تحولات تاریخی

تحولات مسجد جامع میبد و نسبت آن با تحولات تاریخی شهر در پژوهشکده ابنیه و بافت‌های فرهنگی-تاریخی بررسی و مورد تحلیل قرار گرفت.
به گزارش روابط‌ عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، ذات الله نیکزاد عضو هیأت علمی پژوهشگاه و مجری طرح، 1 بهمن 1401 با اعلام این خبر گفت: بنای مسجد جامع کهن در میبد، که دیرینگی آن به سده‌های نخست هجری می‌رسد، نشان از این دارد که این شهر در ابتدای ورود اسلام از جایگاه معتبری برخوردار بوده و حیات پیش از اسلام شهر باوجود کهن‌دژ نارین‌قلعه و دیگر نشانه‌ها اثبات می‌شود.
او افزود: مسجد جامع مهم‌ترین اندام شهری‌است که نشانه‌هایی از دوره‌های گوناگون تاریخی را بر خود دارد و از سوی دیگر، از دوره‌های میانۀ هجری به بعد نشانه‌های بیشتری در پهنۀ شهر مانده که با انطباق این‌ها به یکدیگر می‌توان سیری از تحول و توسعۀ شهر در ادوار تاریخی به‌دست داد.
نیکزاد با اشاره به اینکه متون تاریخی اشارات بسیار اندکی به شهر داشته‌اند تصریح‌کرد: پرداختن به این مسئله با انجام مطالعات میدانی برای جستجوی شواهد تاریخی و انجام مطالعۀ تطبیقی در ارتباط با مسجد جامع و بناها و مستحدثات پیش خواهد رفت.
او با طرح این مسئله که میبد شهری متمرکز و محصور در حصار و بارو نیست؛ هرچند شارستانی دارد که از چنین وضعی برخوردار است گفت: شهر ساختار خوشه‌ای یا منظومه‌ای دارد، یعنی متشکل از هسته‌های سکونتی چندی است که در قالب آبادی‌های بزرگ و کوچک عرصه‌ها و اندام‌های شهر را شکل می‌دهند.
مجری طرح بررسی و تحلیل تحولات مسجد جامع میبد و نسبت آن با تحولات تاریخی شهر افزود: حال باید دید، تحولات تاریخی شهر در چنین پهنۀ وسیعی می‌توانسته چه ارتباطی با مسجد جامع داشته باشد، به‌هر روی مسجد جامع (جمعه)، از سده‌های نخستین هجریف به‌عنوان جایگاه منبر شهرستان همۀ این پهنه‌های سکونتی که نسبتی با شهر داشتند را پوشش می‌داد.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری گفت: نتیجۀ پژوهش نشان داد، مسجد جامع در بیرون حصار شهری که از پیش از اسلام وجود داشته بنیاد یافته و طی گذشت زمان در اطراف آن بافت شهر شکل گرفته و توسعه یافته، در دوره‌های بعد و با تحول معماری مسجد جامع در سدۀ ششم هجری، شهر نیز روزگار آبادانی را سر می‌کرده، در سدۀ هفتم و هشتم هجری که مسجد جامع گسترش فضایی یافت، شهر نیز چنین توسعه‌ای را در ابعادی وسیع‌تر تجربه می‌‌کرد.
او با بیان‌اینکه در دورۀ صفویه و قاجاریه، مسجد تعمیر و فضاهای جدیدی در آن ساخته شد که عمدۀ آن جایگزین شدن بر فضاهای کهن‌تر بود خاطرنشان‌کرد: از سده‌های میانه تا رسیدن به دورۀ قاجاریه، بر آبادی‌های شهر افزوده و همۀ بخش‌های گوناگون بافت محله‌ها تعمیر و بازسازی شد.