طرح مقایسه تطبیقی میان نتایج حاصل از بررسی‌های علمی و مطالعات بصری انجام شده در محصولات عکاسی پایه شیشه‌ای آلبومخانه کاخ گلستان توسط پژوهشگران پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی- فرهنگی صورت گرفت.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری،سحر نوحی مجری طرح 2شهریور 1400با اعلام این خبرگفت:همواره حفاظت از اشیاء مرکبی که از بیش از یک نوع ماده تشکیل شده‌اند، دارای پیچیدگی‌هایی بوده است زیرا هر یک از مواد موجود می‌توانند در محیط‌های مختلف واکنش‌های متفاوتی از خود بروز دهند.
او افزود:در مواردی، شرایطی که برای یک ماده موجود در ترکیبِ اثر مناسب به نظر می‌رسد، می‌تواند برای جزء دیگر آسیب‌رسان باشدو به همین علت در چنین شرایطی برقراری یک حالت میانی و بهینه ضروری است که کار البته چندان ساده‌ای نیست.
نوحی با بیان اینکه عکس‌ها نیز اشیاء مرکبی هستند که از این قاعده مستثنی نبوده و اغلب به دلیل ماهیت آسیب‌پذیرشان، در بسیاری از موارد از آسیب‌های جدی در امان نیستند تصریح کرد:آثار عکاسی پایه شیشه‌ای نوعی از آثار عکاسی هستند که در هر دوره‌ای به شیوه‌ای متفاوت تولید شده‌اند.
این پژوهشگر حوزه حفاظت و مرمت آثار تاریخی– فرهنگی اظهار کرد:این آثار به عنوان ساختارهای چند لایه متشکل از یک لایه پشتیبان یا تکیه‌گاه (شیشه) و یک لایه چسباننده شفاف (سفیده تخم مرغ، کلودیون، و یا ژلاتین) که ماده تولید کننده تصویر نهایی یا همان نقره، در آن به حالت تعلیق در آمده است، شناخته می‌شوند.
نوحی با بیان اینکه این دسته از آثار گه‌گاه دارای لایه ورنی و یا رتوش‌هایی هستند که با استفاده از مواد چسبی (اعم از گیاهی و حیوانی)، رنگ‌های جسمی، کاغذ و… انجام گرفته‌اند خاطرنشان کرد:با توجه به همین بررسی اجمالی از ساختمان این آثار، و آگاهی نسبت به مواد بکار رفته در آنها، می‌توان حدس زد این دسته از آثار تا چه اندازه در معرض آسیب قرار دارند از طرفی مرمت آثار عکاسی فرایندی بسیار زمان‌بر و در بسیاری موارد ناشدنی است و بر این اساس، حفاظت پیشگیرانه در خصوص آنها همانند سایر آثار و حتی بیشتر، اهمیت پیدا می‌کند.
این کارشناس نخستین گام در حفاظت از این دسته از آثار را شناسایی نوع اثر اعلام کرد و گفت: در مورد آثار عکاسی پایه شیشه‌ای اگرچه شناسایی آنها به ظاهر ساده بنظر می‌رسد اما در بسیاری موارد اینطور نیست و با توجه به اتفاقات و یا کاستی‌‌هایی که در مراحل تولید این آثار امکان وقوع دارند، عوامل متعدد و متنوعی وجود دارند که تولید آسیب کرده و ظاهر اثر را دستخوش تغییر قرار می‌دهند.
او با اشاره به این مطلب که در بسیاری موارد شناسایی این عوامل نیازمند بررسی‌های دقیق بصری و آزمایشگاهی به صورت توأمان است تصریح کرد: در مطالعه‌ای که بر روی آسیب‌های آثار متعلق به مجموعه کاخ گلستان انجام گرفته است، سعی شده تا با تکیه بر نتایج مطالعات آزمایشگاهی صورت گرفته، روندنماهایی تدوین شوند که قادر به شناسایی بصری این آثار، با در صد بالایی از اطمینان، و بدون نیاز با کمترین نیاز به انجام آزمایشات باشند.
نوحی هدف بعدی را شناسایی عوامل آسیب‌زا عنوان کرد و افزود:شرایط محیط نگهداری، مواد بسته‌بندی، جابجایی و شرایط قفسه‌بندی و البته در برخی موارد،وجود باقیمانده مواد شیمیایی که برای پردازش عکس یا نگاتیو در زمان تولید آن استفاده شده، چهار عامل اصلی اند که در تخریب آثار عکاسی نقش اساسی دارند.
مجری طرح با بیان اینکه هر یک از این عوامل به تنهایی و یا به شکل هم‌افزایی می‌توانند در اثر تولید آسیب کنند گفت: در بررسی آثار مورد مطالعه در این تحقیق، تمامی عوامل ذکر شده مد نظر بوده و مورد بررسی قرار گرفت و ضمناً مشخص شد، برای بررسی آسیب‌های وارد آمده به آثار عکاسی پایه شیشه‌ای، همان اندازه که موارد یاد شده و جزئیات آنها اهمیت دارند، آگاهی از تکنیک ساخت اثر، روش‌های هنری بکارگرفته شده در زیباسازی بیشتر آن و همچنین درمان‌هایی که برای نواقص پیش آمده به هنگام تولید اثر و پس از آن بکار گرفته شده حائز اهمیت است.
او خاطرنشان کرد: به علاوه، توجه به احتمال هم‌افزایی عوامل ایجاد آسیب (علل چندگانه برای یک آسیب) و ایجاد چند آسیب با یک عامل، برای بررسی آسیب‌های مرتبط با آثار عکاسی ضروری است که بر این اساس، روندنماهایی برای شناسایی عوامل تخریب در شرایط متعدد ارائه شد.
بدون دیدگاه