ویروسی خطرناک‌تر از کرونا به جانمان افتاده

آیه کیان‌پور که به تازگی جایزه بازیگر زن برگزیده سی و نهمین جشنواره تئاتر فجر را دریافت کرده، می‌گوید: آرزوی قلبی‌ام این است که این دوران سخت از ما انسان‌هایی سختکوش‌تر بسازد نه آدم‌هایی افسرده‌تر و نومیدتر.

این بازیگر که بیشتر انرژی خود را بر تئاتر متمرکز کرده است، در دوران دشوار کرونا هم با نمایش «جوادیه» روی صحنه رفت. او به تازگی به دلیل بازی در نمایش «سگدو» به کارگردانی عباس غفاری، جایزه بازیگر برگزیده زن را از جشنواره تئاتر فجر دریافت کرده است.

کیان‌پور در گفتگو با ایسنا از روزهای سخت تئاتر سخن گفت، از بی‌توجهی به امر فرهنگ که سابقه‌ای دیرینه دارد و هنرمندان تئاتر را همچون کودکانی بدسرپرست توصیف کرد که سهمی از میراث پدری ندارند و برای به چنگ آوردن اندک نانی، تقلا می‌کنند.

او گفت: در دوره کرونا برای چندمین بار به این نتیجه رسیدم در کشوری زندگی می‌کنیم که نه تنها هنر جایگاهی ندارد، بلکه در این میان وضعیت تئاتر بدتر از دیگر هنرهاست . این مساله به دلیل عملکرد دولت‌ها نیست چراکه عمیق‌تر و ریشه‌ای‌تر از اینهاست.

این بازیگر با اشاره به پیشینه کم‌اعتنایی به تئاتر یادآوری کرد: وضعیت فعلی ما طبیعی است زیرا جامعه برای اینکه فرهنگ و هنر را در سبد مصرفی خود قرار دهد، پرورش پیدا نکرده است. بنابراین در شرایط عادی، بخشی از جامعه به منظور سرگرم شدن و بخشی دیگر از روی احساس نیاز، به تماشای تئاتر می‌آیند ولی در شرایط بحرانی که مردم درگیر امور اولیه زندگی خود هستند، طبیعی است اولین چیزی که از سبد مصرفی‌شان بیرون می‌آید، تئاتر است و نمی‌توان بر آنها خرده‌ای هم گرفت.

او اضافه کرد: بحران جهانی کرونا نشان داد کدام کشورها به هنر نیازد دارند و کدام یک به هنر به عنوان امری تزیینی می‌نگرند.

کیان‎پور که مرداد ماه با نمایش «جوادیه» روی صحنه رفته است، یادآوری کرد: وقتی پیشنهاد بازی در این نمایش مطرح شد، نگران شدم چون شرایط خطرناکی بود ولی خوشبختانه این کار به گونه‌ای طراحی شده بود که دقیقا مناسب مقطع کرونا باشد، کل کار تک‌گویی بود و بازیگران لازم نبود در برابر یکدیگر دیالوگ بگویند یا در فاصله نزدیک قرار بگیرند.

او با اشاره به استقبال تماشاگران از اجرای این نمایش افزود: این استقبال نشان داد درصد اندکی از جامعه همچنان تئاتر را ضروری می‌بینند و اینها همان کسانی هستند که از سال‌ها قبل و پیش از ورود سلبریتی‌ها، تماشاگر ثابت تئاتر بوده‌اند و همچنان هم هستند.

این بازیگر اضافه کرد: کرونا، بحران دیگری را هم در تئاتر ما نشان داد؛ بی‌پناهی هنرمندان. هرچند همه اقشار هنری، شرایط سختی دارند ولی جامعه تئاتری وضعیت بدتری دارد چراکه بیشتر اعضای آن درآمد ثابتی ندارند و حیات اقتصادی آنان وابسته به اجرای نمایش است اما وقتی این امکان درآمدزایی از آنان گرفته شد، جز اندک حمایتی در دو مقطع آن هم با چندین اگر و اما، پشتیبانی دیگری از آنان نشد.

کیان‌پور تاکید کرد: نمی‌گویم تئاتری‌ها تافته جدابافته ‌اند ولی این کمبودها بشدت بر زندگی کسانی که با حداقل‌ها گذران زندگی می‌کردند، اثر گذاشت و علاوه بر آسیب روحی و روانی، ضربه مالی جدی هم بر آنان وارد کرد.

بازیگر نمایش «سگدو» با ابراز تاسف از تعطیلی سالن‌های خصوصی تئاتر افزود: این سالن‌ها در چند سال گذشته بار بخش دولتی را به دوش می‌کشیدند و تئاتر را از تمرکزگرایی در تئاتر شهر نجات داده بودند به طوری که در تهران شبانه صد تئاتر روی صحنه می‌رفت. هرچند این افزایش کمی، ایرادهای خاص خود را هم دارد ولی می‌شد امیدوار باشیم که از دل این کمیت‌گرایی به تدریج به کیفیت هم می‌رسیم. زیرا کم کم در گردونه رقابت، گروه‌ها و هنرمندان شاخص، شناخته می‌شدند. ضمن اینکه این گستردگی، سبب می‌شد نیاز به تئاتر در جامعه احساس شود و بتدریج در سبد مصرفی خانوار قرار بگیرد. اما سالن‌های خصوصی پرپر شدند و کسی هم حمایتی نکرد در حالیکه با اندک بودجه‌ای می‌توانستند آنان را زنده نگه دارند.

کیان‌پور ادامه داد: بعد از کرونا چیزی نداریم جز هنرمندانی خسته و دلشکسته و سالن‌هایی ورشکسته.

او در پاسخ به این پرسش که در یک سال اخیر چقدر برای بهبود وضعیت کلی تئاتر و فعالان آن تدابیر جدی اندیشیده شد، توضیح داد: در همان چند ماه اول می‌شد فکرهایی کرد، می‌شد سالن‌ها را برای اجراهای بدون تماشاگر و به صورت آنلاین حفظ کرد، می‌شد روی فیلم تئاترها سرمایه‌گذاری کرد و … مسئولان می‌توانستند بودجه حمایتی بگیرند و از هنرمندان آسیب‌پذیرتر حمایت کنند یا به سالن‌هایی کمک کنند که با هزار بدبختی دست و پا می‌زدند که تعطیل نشوند.

این بازیگر با یادآوری اولین تلاش‌های هنرمندان تئاتر در روزهای اولیه کرونا اضافه کرد: در آن دوره بچه‌ها حتی در خانه‌های خود اجراهایی را به صورت لایو تدارک دیدند چون هنوز شور و شوقی وجود داشت ولی کم کم با ادامه بی‌توجهی‌ها، این شور و شوق هم به سردی گرایید.

کیان‌پور خاطرنشان کرد: مشکل کشور ما کمبود بودجه نیست بلکه مدیریت ناکارآمد است. در سیستم قانون‌گذاری ما کالای فرهنگی پایین‌ترین درجه اهمیت را دارد و آنچه مهم است، برگزاری جشنواره است. مسئولان با جشنواره‌ها، تصویر و ویترینی نشان می‌دهند تا بگویند هنر در کشور ما نفس می‌کشد .
او تاکید کرد: شخصا برای تمام شرکت‌کنندگان در جشنواره‌های امسال احترام ویژه ای قایل هستم که در شرایطی بسیار نگران‌کننده بدون چشمداشت مالی جان خود را به خطر انداختند. این از خودگذشتگی هنرمندان تئاتر بود و روی دیگر این ماجرا هم تماشاگرانی بودند که هنوز دل‌شان برای تئاتر می‌تپد . هر دو اینها سرمایه‌های تئاتر ما هستند که اگر نبودند، امسال اصلا تئاتری نداشتیم و جشنواره‌ای هم نمی‌توانست برگزار شود.

این فعال تئاتری ادامه داد: ما تئاتری‌ها تنهاییم؛ شبیه کودکان بد سرپرست که هیچ سهمی از میراث پدری ندارند و می‌کوشند نانی برای زنده ماندن به چنگ آورند و این وضعیت آنچنان ریشه‌دار است که نمی‌توان آن را به گردن دولت‌ها یا صنف نسبت داد.

کیان‌پور با ابراز تاسف از وضعیت اقتصادی دشوار فعلی افزود: در این وضعیت برخی از مردم در صفحات اجتماعی هنرمندان پیام می‌گذارند که وقتی مردم دچار گرسنگی و فقر و هزار مشکل هستند، شما از تئاتر حرف می‌زنید، من از این مردم هم ایراد نمی‌گیرم چون برای کار فرهنگی تربیت نشده‌اند. مساله پول نیست بلکه احساس نیاز به فرهنگ است. تئاتر، کالای لوکسی نیست که ما به قیمت گزافی به مردم بفروشیم بلکه قیمت بلیت آن از بسیاری غذاهای رستوران‌ها پایین‌تر است . ضمن اینکه بر زندگی مخاطب اثرگذار است.

او یادآوری کرد: در چند ماهی که تئاتر مدام باز و بسته می‌شد، بسیاری از دوستان‌مان حتی پوستر کارهای ما را برای اطلاع‌رسانی به تماشاگران، در صفحات خود نمی‌گذاشتند و می‌گفتند در این مدت مدام مردم را به خانه‌نشینی ترغیب کرده‌ایم و حالا هم نمی‌توانیم بگوییم به تئاتر بیایند ولی با همه اینها عده‌ای در تئاتر کار کردند چون واقعا عاشق بودند.

کیان‌پور که برنده بازیگر زن برگزیده جشنواره فجر امسال است، درباره ارزیابی خود از این دوره از جشنواره گفت: تیم داوری جشنواره متشکل از هنرمندان شناخته شده تئاتر ما بود و از نظر رعایت پروتکل‌های بهداشتی هم اتفاقات خوبی رخ داده بود ولی متاسفانه همزمانی جشنواره‌های فیلم و تئاتر همواره به زیان تئاتر است چرا که بیشتر توجه‌ها معطوف به جشنواره فیلم می‌شود و این مساله حتی در رسانه‌ها هم نمود دارد. در این میان حتی صفحات مجازی که تیتر تئاتری دارند هم به جشنواره فیلم بارها و بارها بیشتر از تئاتر می‌پردازند و این نشان می‌دهد جایگاه تئاتر ما حتی در رسانه‌ها و مطبوعات و شبکه‌ها اجتماعی کجاست و ویروسی خطرناک‌تر از کرونا به جان ما افتاده است.

او اضافه کرد: در همه جای جهان سینما بیش از تئاتر مورد توجه است و این موضوع طبیعی است ولی کم‌اعتنایی به تئاتر در رسانه‌های تخصصی و در میان اهل فن، مایه شگفتی و تاسف است. مجموعه اینها سبب شده پیکر نحیف تئاتر ما هر روز کم‌جان‌تر شود تا جایی که درخشان‌ترین بازیگر تئاتر هم از نظر مالی و معنوی حمایت نمی‌شود ولی ما به عنوان جامعه تئاتری چه در جایگاه فعال تئاتر، رسانه، تماشاگر و … نباید در موج بی‌اعتنایی جامعه به تئاتر غرق شویم بلکه ما خود باید موج ایجاد کنیم.

آیه کیان‌پور در پایان تاکید کرد: آرزوی قلبی من این است که این دوران سخت، از ما انسان‌هایی سختکوش‌تر بسازد، نه آدم‌هایی افسرده‌تر و نومیدتر.