وقتی فرهنگ و هنر، زنگ عمارت فیروزه ای «مفخم السلطنه» را می زند

درب فیروزه ای رنگ عمارت مفخم السلطنه همیشه روی فرهنگ و هنر باز است. زیبایی این بنا با ستون ها و درهای آبی و ارسی های زیبا در طبقه دوم و کاشی کاری قدیمی دور حوض موجب شده اهالی محله به آن «خانه فیروزه ای» لقب دهند.
به گزارش ایسنا، اهالی فرهنگ گیلان و انجمن های مختلف ادبی و هنری، یک دهه است که مکان ثابتی برای فعالیت‌های خود دارند. «خانه فرهنگ گیلان»، حالا نامی آشنا برای کسانی است که می خواهند در رویدادهای مختلف فرهنگی و هنری و نمایشگاه‌های مختلف و نشست های تخصصی مرتبط با فرهنگ بومی شرکت کنند.
از وقتی تابلوی «خانه فرهنگ گیلان» بر سردر چوبی «خانه تاریخی مفخم‌السلطنه» نصب شد، اهالی محله ساغریسازان شاهدند که این خانه اعیانی پاتوقی برای اهالی فرهنگ شده است.
خانه ای که قرار بود تخریب و آپارتمان سازی شود، حالا از معدود خانه‌های تاریخی رشت است که تنها مامنی برای اهالی فرهنگ نیست و در آن روی عموم مردم و گردشگران باز است.
حفظ این خانه مدیون اعضای هیات موسس خانه فرهنگ گیلان است که تلاش کردند یک خانه تاریخی را در رشت خریداری کرده و پس از مرمت، آن را به مکان ثابتی برای نشست‌های انجمن‌های مختلف فرهنگی تبدیل نماید.
حالا خانه فرهنگ پس از یک دهه، همچنان به صورت هیات امنایی اداره می‌شود و اعضای انجمن برای هزینه‌های نگهداشت و مرمت این خانه و برنامه‌های تخصصی، برای رویدادهای هنری برگزار شده در این خانه، هزینه اندکی دریافت می کنند.
رویدادهای مختلف پیش از برگزاری در خانه فرهنگ اطلاع رسانی می‌شود و پس از اجرای برنامه نیز علاقمندان می‌دانند اخبار رویدادها را در رسانه‌ها دنبال کنند.
«عمارت مفخم السلطنه»، یا «پورهمتی» (نامی که در فهرست آثار ملی ثبت شده) شاخص ترین بنای تاریخی محله ساغریسازان و از جمله خانه های تاریخی بجامانده از خاندان سمیعی است. این خانه، در اواخر دوره قاجار ساخته شده و در سال ۱۳۹۰ و یک سال پس از تغییرکاربری بعنوان «خانه فرهنگ گیلان»، در فهرست آثار ملی ثبت گردید.
به تازگی کتابی منتشر شده که روند چگونگی تبدیل این خانه بعنوان خانه فرهنگ گیلان را شرح داده است. از ویژگی های جالب این کتاب، اسکن صورتجلسات هیات موسس خانه فرهنگ است که خود جزو اسناد تاریخی محسوب می شود.
کتاب «اسنادی از خانه فرهنگ گیلان» به کوشش «هوشنگ عباسی» جمع آوری و منتشر شده است. در نخستین بیانیه؛ پس از ذکر اهداف تاسیس این انجمن، نام اعضای هیات موسس ذکر شده است:« محمد آگاه، فرامرز توحیدی، هوشنگ عباسی، جواد شجاعی فرد، رضا فرحمند، احمد قربان زاده، رقیه کاویانی و محسن نعمت خواه» (ص:۴۰)
هوشنگ عباسی، بعنوان یکی از اعضای هیات موسس در گفتگو با ایسنا، پیرامون چگونگی ایجاد این مرکز دائمی برای فعالیت های فرهنگی می گوید: تاسیس و فعالیت انجمن های فرهنگی –هنری در گیلان همراه با تجدد خواهی و توسعه فرهنگی و مطالبه گری بوده است. تا اواخر دوره قاجار، هیچگونه تشکل اجتماعی به معنای امروزی وجود نداشت و کنشگری مردم عمدتا با انگیزه های مذهبی بود و ارتجاع با هرگونه ساماندهی مردم مخالف و آن را به شدت سرکوب می کرد. در آستانه انقلاب مشروطه، شرایط برای رشد احزاب و گروه ها فرآهم شد. البته در دوره های مختلف شاهد سرکوب و یا وقفه در فعالیت انجمن ها بوده ایم.
عباسی اضافه می کند: در گیلان گروه های مختلف گیلان شناسی همچون؛ فرهنگ سرای خلق گیلک، گیل جرگه و یا گروه های شعر فارسی، هنرهای تجسمی، روزنامه نگاری، عرصه نمایش و موسیقی و… داشتیم که برای فعالیت های هرکدام می توان یک کتاب نوشت.
خود من در انجمن مهرورزان گیل، سالها با شادروان دکتر محمدعلی فائق بودم. جلسات این انجمن در مطب دکتر برگزار می شد. این را گفتم که بدانید اکثر انجمن ها چون فعالیت انتفاعی نداشتند، اگر مکانی را اجاره می کردند، پس از مدتی برای هزینه ها دچار چالش می شدند.
بنابراین تاسیس یک مرکز فرهنگی دارای مجوز و یک مکان ثابت ضروری بود. نخستین جلسه برای تاسیس خانه فرهنگ گیلان فروردین ماه ۱۳۷۸ برگزار شد. نوشتن اساسنامه به من محول شد. و پس از جرح و تعدیل در جلسات مختلف و اعمال نظر اعضا، اساسنامه ای نوشتیم که بتواند از اداره فرهنگ گیلان مجوز فعالیت دریافت کند. هرچند که کسب مجوز از ارشاد هم یک پروسه طولانی را طی کرد و هربار با این جمله که «مصلحت نیست»، اداره مذکور از امضا و صدور مجوز سربازمی زد.
عباسی یادآور می شود: قبل از مکان ثابت فعلی، فعالیت خانه فرهنگ در مکان های اجاره ای و یا ساختمان پزشکان و یا دفتر مهندسان عضو گروه، جلسات خود را برگزار می کرد. این خانه به دوشی تا زمان خرید خانه تاریخی مفخم السلطنه ادامه داشت.
خاطرم هست، همان زمان در مازندان بانوی نیکوکاری خانه ای ۳طبقه خود را برای فعالیت های فرهنگی گروه های هنری مازندارن، اهدا کرده بود و پوراحمد جکتاجی، مقاله ای در ماهنامه اش(گیله وا) نوشت و سئوال اساسی اش این بود که «ما گیلک ها و رشتی ها چه می خواهیم بکنیم؟!»
ماحصل این مقاله نشست دیگری با حضور ۴۰نفر از مهندسان، معماران و کارآفرینان و پزشکان بود که برای خرید یک خانه، کمک مالی کردند. در فراخوان ۱۳آبان ۱۳۸۹، موضوع خرید یا ساخت خانه برگزار و نمایندگانی بدین منظور، انتخاب شدند. در نهایت این خانه به آقای جکتاجی پیشنهاد شد و مبایعه نامه خرید خانه در تیرماه ۱۳۹۰ با آقای حسن پورهمتی یکی از مالکان، منعقد شد و پس از مرمت بنا، خانه فرهنگ گیلان رسما در ۲۳/۱/۱۳۹۱ افتتاح گردید.
حالا خانه فرهنگ گیلان، یک دهه است که پاتوق اهالی فرهنگی شده و فعالیت های خود را دوره ای و به صورت کتابچه منتشر می کند.
از آن زمان تاکنون، «خانه فرهنگ گیلان» به صورت هیات امنایی اداره می شود و این خانه، میزبان رویدادهای فرهنگی و هنری است؛ از نشست های فرهنگی و معماری گرفته تا نمایشگاه های عکس و نقاشی و رویدادهایی همچون نقد داستان و شعر و تازه های نشر.
درب فیروزه ای رنگ عمارت مفخم السلطنه همیشه به روی فرهنگ و هنر باز است. زیبایی این بنا با ستون ها و درهای آبی و ارسی های زیبا در طبقه دوم و کاشی کاری قدیمی دور حوض موجب شده اهالی محله به آن «خانه فیروزه ای» لقب دهند.