محمدرضا سنگری با بیان این‌که برخی از نویسنده‌ها فقط به لایه‌های بیرونی جنگ می‌پردازند و به لایه‌های دیگرش کاری ندارند، می‌گوید: آن‌ها واقعیت را می‌گویند تا حقیقت مهم‌تر را نگویند، در واقع گفته‌اند که نگویند.
این نویسنده در گفت‌وگو با ایسنا درباره پرداختن به جزئیات جنگ تحمیلی هشت‌ساله در داستان و رمان، اظهار کرد: اصولاً در ادبیات و بخصوص داستان و حتی شعر، زمانی موفق خواهیم بود که به ریزترین، جزئی‌ترین و پنهان‌ترین لایه‌های یک موضوع و مسئله خودمان را نزدیک کنیم.
او با بیان این‌که جنگ و بخصوص هشت سال دفاع مقدس لایه‌های چندگانه‌ای دارد، گفت: یک لایه، لایه بیرونی جنگ است که بیشتر نگاه‌ها متوجه آن است؛ البته می‌توان آن را نیز به چند گونه دید؛ از جمله تلخی‌ها، سختی‌ها، مشکلات و بحران‌هایی که برای خانواده‌ها و خود رزمندگان پیش می‌آید. ممکن است برخی فقط این سطح را ببینند، به زبان قرآن «یعلمون ظاهراً من الحیاة الدنیا». برخی پوسته بیرونی و ظاهر را می‌بینند و فقط به همان می‌پردازند. دریغا که بخشی از ادبیات داستانی ما در دهه ۸۰ و ۹۰ متوجه همین مسئله بود و فقط بخش تاریک و سیاه را می‌دیدند.
سنگری در ادامه توضیح داد: هیچ‌کس ستایشگر جنگ نیست، جنگ امری منفور، ناپسند، رنج‌آور و بحران‌زاست. همیشه همین‌طور بوده است. در فرهنگ اعتقادی و دینی خودمان نیز ما طرفدار جنگ نیستیم. کسی جنگ‌ستا نیست؛ ولی خب جنگ پیش می‌آید، اتفاقی است که در تاریخ انسانی رخ می‌دهد و ناچار به دفاع هستیم. اگر کسانی فقط لایه‌های بیرونی را ببینند نوعی جفا و بهتر است بگویم بیداد روا داشته‌اند بر مسئله جنگ.
این نویسنده همچنین بیان کرد: لایه‌های درونی جنگ همت‌ها، حماسه‌ها، عزم‌ها، گذشت‌ها، صمیمیت‌ها، صداقت و صفایی است که وجود دارد؛ گذشت‌هایی که انسان هم از جان خود می‌کند و هم از زندگی‌اش و مادران و همسرانی که از فرزند و همسر خود سخاوتمندانه برای آرمان و ایمان و ارزش‌های فرهنگ و ملیت خودشان می‌گذرند و حاضر می‌شوند عزیزترین‌های خود را قربانی کنند. لایه‌های دوم و سوم هشت سال دفاع مقدس می‌تواند این‌ها باشد و باید به آن‌ها هم پرداخت.
سنگری در ادامه اظهار کرد: پرداخت هنرمندانه و ریزشدن در جنگ از عوامل موفقیت یک اثر هستند. در واقع از میان کسانی که اثر هنری و ادبی خلق می‌کنند، از شعر و داستان و قطعه ادبی و خاطره گرفته تا فیلم و نقاشی و نمایش و هنرهای تجسمی، کسی موفق است که به جزئیات بپردازد؛ اما به شرطی که این جزئیات را خوب بفهمد و پرداخت کند. پرداخت هنرمندانه مهم است و خوشبختانه بخشی از نویسندگان ما و خالقان ادبی آراسته به این توانایی هستند و آثار ارزشمندی را شاهد بوده و هستیم.
او در پاسخ به این‌که وضعیت کتاب‌هایی را که در این حوزه نوشته می‌شوند چگونه ارزیابی می‌کند و آیا نویسندگان توانسته‌اند واقعیت‌های جنگ را برای مخاطبان بویژه نسل جدید تبیین و منتقل کنند، گفت: برخی از نویسنده‌ها واقعیت را گفته‌اند؛ اما حقیقت را نگفته‌اند، در واقع گفته‌اند که نگویند. گاه به چیزهایی پرداخته‌اند و این پرداختن‌ها برای آن است که به چیز بزرگ و مهم‌تری نپردازند که البته ممکن است از روی سهو و فراموشی باشد یا این‌که تعمدی داشته باشند، البته کسانی هم بوده‌اند که متعهدانه و منصفانه به مسئله جنگ پرداخته و آثار ارزشمندی داشته‌اند. تأکید می‌کنم این‌که گفتم در آثار دهه ۸۰ و ۹۰ به تاریکی‌های جنگ پرداخته‌اند، این‌طور برداشت نشود که همه این آثار، آثار نامناسبی بوده‌اند؛ بلکه بسیار آثار درخشانی را هم در این دو دهه شاهد بوده‌ایم.
محمدرضا سنگری در پایان تأکید کرد: برخی به واقعیت جنگ پرداخته‌اند تا حقیقت را نگویند. نمی‌توانیم بگوییم جنگ سختی و تلخی ندارد. در جنگ سختی هست، بی‌خانمانی هست، ویرانی هست، آوارگی هست، انسان‌هایی جان خود را از دست می‌دهند، خانواده‌ها از هم فرومی‌ریزند و کودکانی یتیم می‌شوند. همه این‌ها برآمده از جنگ است، در واقع پیامدهای طبیعی جنگ چنین چیزهایی است؛ اما این‌که کسی فقط این‌ها را ببیند و لایه‌های دیگر یعنی حماسه‌ها و ارزش‌ها و عظمت‌ها را نبیند، نوعی ظلم و جفا به هشت سال دفاع مقدس روا داشته است.
بدون دیدگاه