عطاالله امیدوار؛ هنرمندی که چون ابر بود!

«عطاالله امیدوار چهره‌ای بود که به دلیل ویژگی‌ چند بعدی خود هیچگاه در یک جا متمرکز نشد. همانند ابر بود. همه جا بود و هیچ جا نبود و ارادتمندان فراوان و مخالفان زیاد داشت.»
هوشنگ مهراردلان ـ معمار و از دوستان نزدیک هنرمند فقید، عطاالله امیدوار در گفت و گویی با ایسنا ضمن بیان جملات بالا درباره بُعد معماری این هنرمند فقید می‌گوید: عطاالله امیدوار فارغ التحصیل دانشکده هنرهای زیبا بود که بعدا هم به نماد این دانشکده بدل شد و اکنون با رفتنش تکه‌ای از دانشکده هنرهای زیبا هم رفت. پس از اینکه فوق لیسانس خود را از دانشگاه کسب کرد، به پاریس رفت و در بوزار فرانسه (مدرسه عالی ملی هنرهای زیبا) دکترا خواند و آن طور که می‌دانم تخصص دکترای ایشان در زمینه معماری اسلامی ایرانی بود؛ این حضور او در فرانسه که کشور هنر است، باعث شد نگاهش ارتفاع گرفته و به بالندگی برسد.
مهراردلان همچنین در پاسخ به اینکه او امیدوار را بیشتر یک معمار می‌داند یا یک موسیقیدان؟ اینگونه می‌گوید: نمی‌توان از عطا تنها در قالب یک معمار یاد کرد. البته اینگونه نبود که او خود را در چهارچوب بسته روزمرگی به معماری محدود کند. او بسیار جلوتر از زمان خود بود و نمی‌شد حرفش را فهمید و من که ۵۵ سال با او همزیستی داشتم، هنوز نمی‌دانم نظرش درباره معماری چه بود؟ با این حال ایشان در حوزه معماری بیشتر از هر چیزی صاحب نظر و نظریه پرداز بود. اگر در زمینه تخصصی از او نظر می‌خواستیم کارشناسانه و خیلی دقیق نظر می‌داد. در صورت نقد و تحلیل یک اثر از آنجایی که اهل مسامحه و تعارف نبود، این کار را خیلی بی‌رحمانه انجام می‌داد، حال چه نظر مثبت داشت و چه منفی.
او ادامه می‌دهد: اگر بخواهیم عطاالله امیدوار را در قالب یک معمار تحلیل کنیم، معماری گزیده و جریده راه بود که میانبر می‌رفت و کسی نمی‌توانست او را همراهی کند. معماران بزرگی از دانشگاه تهران فارغ التحصیل شده‌اند که آثار بزرگی به جای گذاشته‌اند ولی اینکه بخواهیم کار شاخصی از آثار عطاالله امیدوار در این حوزه نام ببریم کاری نیست؛ زیرا او چون حباب بود. در تمام کارها بود و با آدم های بزرگ نشست و برخاست می‌کرد.
او درباره فعالیت‌های این هنرمند فقید در حوزه معماری بیان می‌کند: مثال بارزی از فعالیت آقای امیدوار در حوزه معماری و خلق یک اثر برجسته معماری وجود ندارد ولی در کارهای برجسته و درخشان حضور داشت اما نامش هیچ جا نیست. البته ایده‌های بلند پروازانه او به گونه‌ای بود که کنار زده می‌شد و مرد عملی در صحنه نبود که ایده‌های او را به منصه واقعیت برساند.
این معمار درباره بعد چند وجهی امیدوار در حوزه هنر بیان می‌کند: زمانی که شخصیت‌ها روی یک حرفه متمرکز می‌شوند، تنها قادر به انجام همان شاخه خواهند بود، به گونه‌ای که پزشک تنها پزشک است، دندانساز دندانساز و معمار معمار. ولی با نگاهی به تاریخ با صاحب نظری چون لئوناردو داوینچی از ایتالیا مواجه خواهیم شد که گونه‌ای بی‌همتا در حوزه‌های پزشکی، آناتومی، پیکرتراشی و نقاشی است.
او ادامه می‌دهد: چهره‌های چند بعدی خیلی کمیاب هستند و دکتر عطاالله امیدوار یکی از آنها بود. عطاالله امیدوار، یکی از عزیزان و دوستان شفیق من از سال ۱۳۴۵، ارادتمندان فراوان و مخالفان زیاد داشت. مخالفت از سمت کسانی که تک بعدی و تک محوری هستند؛ یعنی گستردگی شخصیت او را نمی‌دیدند و از دیدگاه خودشان قضاوت می‌کردند.
این معمار برترین ویژگی هنری امیدوار را صدای او می‌داند و توضیح می‌دهد: ایشان از شاگردان بسیار خلف مرحوم استاد امیر قاسمی (استاد بزرگ آواز) بودند. به عنوان فردی که سال‌ها با آقای امیدوار زیسته‌ام، کارش، معماری او و آوازش را دیده‌ام، می‌توانم بگویم که برجسته ترین ویژگی هنری ایشان، صدایش بود و به همین جهت همیشه به او می‌گفتم: «عطا جان ای کاش تو تنها صدایت را تعلیم می‌دادی» که اگر آواز خود را ادامه می‌داد یکی از برجسته‌ترین آوازخوانان اصیل ایرانی می‌شد. او نادر دورانی بود که صدای «اذان»ش یادآور لحن و صفای «بلال صدیق» را داشت و آوازش پشتوانه و امانتی از باری هزار ساله بود. صدایش بوی عشق می‌داد و عشقش بوی تنهایی، تنهاییش رنگ کویر داشت و کویرش شوق رهایی و زنگ صدایش همیشه در یاد می‌ماند. به قول فروغ فرخزاد که گفت: «تنها صداست که می‌ماند».
از مهراردلان سوال می‌کنیم که چرا امیدوار فعالیت در حوزه موسیقی یا معماری را جدی‌تر دنبال نکرد؟ می‌گوید: دو هنر معماری و موسیقی بزرگان و مدعیانی دارد و شاید علت اینکه جدی‌تر فعالیت در این دو حوزه را دنبال نکرد این بود که با مدعیان و بزرگان آنها به مشکل برمی‌خورد؛ چراکه یک سری از نظریات آنها را نمی‌پذیرفت.
این معمار درباره ویژگی‌های اخلاقی امیدوار نیز توضیح می‌دهد: آقای امیدوار عجوبه‌ای بود در چند جهت. هیچگاه نمی‌توانستی او را در یک کنج ببینی. همیشه می‌گفت: «من یک آدم لدونی (آدم‌هایی که تحصیل نکرده ولی ذاتا می‌دانند) هستم. خیلی هم کتاب نمی‌خوانم ولی حس غریزه قوی دارم». او بسیار منصف و شکرگزار بود. همیشه اینگونه امضا می‌کرد: «عطاالله امیدوار بنده شاکر مسافر»؛ یعنی به زندگی کوتاه زمینی خیلی واقع گرایانه نگاه می‌کرد.
او با بیان اینکه «عطا تنها بود و تنها هم زیست»، ادامه داد: او مردانه و ساکت بدون اینکه به کسی توهین کند مخالفان خود را تحمل می کرد و من ندیدم از کسی بد بگوید. حتی در بین دوستانمان کسانی بودند که به شدت دلش را شکستند و او را آزرده خاطر کردند ولی هرگز ندیدیم به تندی درباره آنها صحبت کند.
عطاالله امیدوار هنرمند مطرح کشورمان در حوزه‌های معماری، عکاسی، موسیقی و … شامگاه دوشنبه (۱۳ دی ماه) درحالی که مدتی با بیماری مبارزه می‌کرد، دار فانی را وداع گفت. پیکر این هنرمند امروز، پنجشنبه پس از تشییع از مقابل خانه هنرمندان، در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده می شود.