با توجه به کاستی‌هایی موجود در خصوص مطالعات مربوط به راههای تاریخی و از جمله راه ابریشم در کشور تشکیل پایگاه مطالعات راه ابریشم در سال 1395 در هیات امنای پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری با هدف مطالعه در خصوص راههای تاریخی و بویژه راه ابریشم، شناسایی شهرها، روستاها، عناصر و تاسیسات وابسته و به طور کلی میراث ساخته شده در این مسیر و… مصوب شد و هم‌اکنون در حال فعالیت است.
به گزارش روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، مهناز اشرفی رییس پژوهشکده ابنیه و بافتهای فرهنگی و تاریخی که امروز 11 بهمن 1401 در همایش چشم‌انداز منطقه‌ای میراث راه ابریشم، همزیستی فرهنگها سخن می‌گفت در تشریح فعالیت‌های پایگاه مطالعات راه ابریشم، با اشاره به اینکه راههای تاریخی فرهنگی شکل گرفته در گذر زمان شریان‌های اصلی و ارتباطی بین زیستگاه های بشر بوده‌اند تصریح‌کرد: به نسبت اهمیت راهها تحقیقات و توجهات کمتری را از سوی محققین در سالهای گذشته شاهد بوده ایم.
او افزود: این موضوع در بین محققین همه کشورها کم وبیش صادق بوده، اما در یکی دو دهه اخیر توجه به موضوع راههای تاریخی و اهمیت شناخت و حفاظت از آنها مورد توجه بیشتر جهانیان قرار گرفت که به طور مثال تشکیل کمیته علمی راههای فرهنگی در ایکوموس جهانی و تدوین منشور راههای فرهنگی در سال 2008 گواه این نکته است.
اشرفی با اشاره به اینکه در سالهای اخیر راه ابریشم توسط کشورهای مختلف بویژه کشور چین بسیار مطرح و مورد توجه واقع شده به طوریکه بسیاری از کشورهایی که نقش پررنگی در این راه نداشته اند امروزه همراه کشور چین فعالیت می‌کنند اظهارکرد: آنچه که در این بین جلب توجه میکند نقش کم‌رنگ کشور ایران است که همواره حلقه اتصال شرق به غرب در راههای تاریخی مختلف( راه شاهی، راه ادویه و..) بوده و موقعیت بسیار مهمی داشته، به همین دلیل بر همه میراث دوستان کشورمان ایران واجب است که در جهت شناسایی و شناساندن این پیشینه ارزشمند کوشا باشند.
رییس پژوهشکده ابنیه و بافتهای تاریخی-فرهنگی افزود: در این راستا و با توجه به کاستی‌هایی که در خصوص مطالعات مربوط به راههای تاریخی و از جمله راه ابریشم در کشور ملاحظه شد، پژوهشکده ابنیه و بافتهای تاریخی- فرهنگی پیشنهاد پایگاه مطالعات راه ابریشم را مطرح کرد که در سال 1395 در هیات امنای پژوهشگاه با هدف مطالعه در خصوص راههای تاریخی و بویژه راه ابریشم، شناسایی شهرها، روستاها، عناصر و تاسیسات وابسته و به طور کلی میراث ساخته شده در این مسیر، برگزاری رویدادهای مرتبط و توسعه ارتباطات بین الملل مصوب شد.
او گفت: این پایگاه در ادامه فعالیت های خود، با برگزاری کنفرانس بین‌المللی باستان شناسی و حفاظت در امتداد جاده ابریشم در سال 1397 تلاش کرد تا با گردهمایی محققین و پژوهشگران داخلی و بین‌المللی ضمن بهره مندی از تجارب انجام شده بتواند به راه اندازی و توسعه جریان توجه به این مقوله را تقویت کند.
اشرفی اظهارکرد:حاصل این رویداد 2 مجموعه مقاله که یکی حاوی 33 مقاله به زبان فارسی بود و امروز این مجموعه رونمایی خواهد شد و دیگری مجموعه مقالات برگزیده به زبان لاتین که حاوی 14 مقاله از نویسندگان داخلی و بین المللی است و در سال 2022میلادی توسط طرف چینی و اتریشی تدوین، ویرایش و چاپ شد.
او خاطرنشان‌کرد: بدنبال آن با برگزاری جلسات مختلف سعی شد محققین و فعالان حوزه راه ابریشم در کشور شناسایی شده و از نقطه نظرات و تجارب آنها در جهت هم افزایی هرچه بیشتر استفاده شود.
او در پایان افزود: همایش امروز نیز نتیجه این هم افزایی هاست که به پیشنهاد پایگاه مطالعات راه ابریشم پژوهشگاه و با مشارکت فعالان حوزه راه ابریشم در دانشگاههای مختلف از جمله مرکز مطالعات راه ابریشم در دانشکده شهید بهشتی، دانشگاه تهران و انجمن همگرایی مواریث تمدن ایرانی شکل گرفته که امید است با برگزاری چنین رخدادهایی هرچه بیشتر بتوان به بالندگی و پویایی مطالعات مربوط به راههای فرهنگی تاریخی و از جمله راه ابریشم نزدیک شویم.
ارسال 40مقاله به همایش
«چشم‌انداز منطقه‌ای میراث راه ابریشم، همزیستی فرهنگها»
دبیرخانه همایش«چشم‌انداز منطقه‌ای میراث راه ابریشم، همزیستی فرهنگها» 40 مقاله منطبق بر محورهای اعلام شده دریافت کرد.
به گزارش روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، ذات‌الله نیکزاد دبیر همایش و عضو هیأت علمی پژوهشگاه ، این مطلب را 11 بهمن 1401، در همایش چشم‌انداز منطقه‌ای میراث راه ابریشم، همزیستی فرهنگها مطرح کرد وگفت: این همایش که با رویکرد منطقه‌ای و با نگاه به همزیستی فرهنگها به راه افتاده با هدف گردآمدن پژوهش‌های صاحبنظران و دانشوران حوزههای گوناگون دانش و یادآوری موضوع راه ابریشم برای فعالیت‌های علمی آینده طرح‌ریزی شده است.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری افزود: با اینکه زمان کوتاهی از فراخوان تا برگزاری همایش وجود داشت، مقاله‌های گوناگونی در حوزههای تخصصی مرتبط با محورهای همایش، توسط نویسندگان به دبیرخانه ارسال شد و پژوهشکده‌های پژوهشگاه نیز به فراخور موضوع با این همایش همکاری کردند.
او با بیان اینکه، تا 15اسفند فرصت تکمیل مقاله وجود دارد و شرایط آن از طریق وبگاه همایش اطلاع‌رسانی خواهد شد تصریح‌کرد:40 مقاله به دبیرخانه همایش ارسال شد که این میزان نشان می‌دهد جامعه علمی ایران در حال اندیشه است و نیاز جامعه را برطرف میکند.
در ادامه این علیرضا انیسی معاون پژوهشی و عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری گفت: راه ابریشم از آنجایی مهم است که تنها یک راه نیست و توسعه و گسترش تمدن‌ها و فرهنگها مدیون پدیده‌ای به نام راه و دسترسی هستند.
او با بیان اینکه راهها تنها در زمینه تجاری کاربرد ندارد و عامل تبادل فرهنگها در مقیاس ملی و بین‌المللی‌اند افزود: باید به میراث این راه در حوزه تاریخ، مردم‌شناسی و… توجه کرد و یکی از مراکزی که میتواند در این حوزه فعالیت کند پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری است که اقدامات خوبی را رقم زده است.
انیسی خاطرنشان‌کرد: راه ابریشم به آن دلیل دارای اهمیت است که میتواند روابط و همکاری‌های ما را با همسایگانمان ادامه و تداوم بخشد.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری در پایان ابراز امیدواری کرد بتوانیم این همایش را در سال آینده بصورت بین‌المللی برگزار کرده و نشان دهیم که جایگاه ایران در تبادلات فرهنگی در گذشته تا چه اندازه قوی بوده و نیاکان ما تلاش کردند که این جایگاه را مستحکم نگه دارند.
ضرورت نزدیکی و ارتباط بین کشورهایی که صاحب میراث مشترک راه ابریشم هستند
ارتباط بین کشورهای آسیای میانه مانند تاجیکستان، ترکمنستان، قرقیزستان، ازبکستان، افغانستان و ایران که صاحب میراث مشترک راه ابریشم هستند بسیار ضروری است و در واقع با همکاری این کشورهاست که می‌شود اطلاعات بیشتری رو در این حوزه کسب کرد و باعث نزدیکی آنها شد.
به گزارش روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، فریدون بیگلری باستان‌شناس و معاون فرهنگی موزه ملی ایران که 11 بهمن 1401در همایش «چشم‌انداز منطقه‌ای راه ابریشم، همزیستی فرهنگها» سخن می‌گفت به موضوع میراث راه ابریشم به روایت موزه ملی ایران پرداخت و گفت: یک همکاری دیگر بین موزه ملی ایران و پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری شکل گرفت که شما امروز به صورت یک نمایشگاه شاهد گشایش آن خواهید بود.
او افزود: موزه ملی ایران مجموعههای متعددی از کاوش‌ها و بررسی‌های باستان‌شناسی دارد که تعدادی از این مجموعه‌ها به نوعی بازگو کننده این ارتباط‌ها بین شرق و غرب آسیا و ایران که در این بخش از آسیا قرار دارد هستند، از مجموعههای سیراف گرفته که به نوعی انعکاس مسیر دریایی راه ابریشم‌اند که در واقع از چین و ژاپن آغاز و به خلیج فارس و سیراف منتهی میشده و از آنجا نیز از راه خشکی به مناطق مختلف می‌رفته است یا آثاری که در مسیر راه کلاسیکی که ما می‌شناسیم مثل راه ابریشم که در واقع از آسیای میانه وارد ایران می‌شود و نهایتا از فلات آناتولی به اروپا می‌رود این آثار خیلی متعدد هستند.
بیگلری اظهارکرد: نخستین بار سال 1389 بود که به همت داریوش اکبرزاده عضو هیئت علمی پژوهشگاه نمایشگاهی با عنوان« ایران و راه ابریشم» برنامه‌ریزی و برگزار شد که در آن حدود 109 شی در بازه زمانی دوره اشکانی تا دوره‌های اسلامی آثاری به نمایش درآمد و در کنار آن یک کاتالوگ نیز منتشر شد که علاوه بر معرفی آثار بخش‌هایی را هم به خود مفهوم راه ابریشم و نقش ایران در این زمینه اختصاص داده بود.
این باستان‌شناس خاطرنشان‌کرد: چند سال پیش بود که یک برنامه‌ای را یونسکو با همکاری چند نهاد دیگر برنامه‌ریزی کردند که هدف از آن این بود که موزه‌های ملی کشورهایی که در مسیر راه ابریشم هستند یعنی کشورهای آسیای میانه مثل تاجیکستان، ترکمنستان، قرقیزستان، ازبکستان، افغانستان و ایران، نمایشگاهی از میراث مشترک راه ابریشم را بصورت گردشی بین این کشورها برگزار کنند.
بیگلری گفت: نخستین کنفرانس این برنامه در سال 97 در سمرقند برگزار شد و من افتخار مشارکت در آن را داشتم اما متاسفانه به دلایلی بعد از جلساتی که بین این کشورها برگزار شد با ورود ویروس کرونا و همینطور یکسری مسائل امنیتی که در ارتباط با بعضی از این کشورها وجود داشت و نبود بودجه، این طرح تا به الان زمینه اجرایی پیدا نکرده و این ایده مطرح شده که شاید بتوان آن را در قالب یک نمایشگاه مجازی برگزار کرد.
او در ادامه تصریح‌کرد: ارتباط بین این کشورها که در واقع این میراث مشترک رو دارند خیلی خیلی لازم است و در واقع با همکاری این کشورهاست که می‌شود اطلاعات بیشتری رو کسب کرد و باعث نزدیکی این کشورها شد.
معاون فرهنگی موزه ملی ایران در تشریح نمایشگاه جانبی همایش«چشم‌انداز منطقه‌ای راه ابریشم، همزیستی فرهنگها» گفت: این نمایشگاه در فاصله زمانی کوتاهی برنامه‌ریزی شد و تلاش کردیم نمونه‌هایی را از دوره‌های مختلف که به نوعی بازگو کننده میراث مشترک راه ابریشم هستند را به نمایش بگذاریم که قدیمی‌ترین آثاری که به نمایش درآمده از دوره اشکانی است.
بیگلری گفت: همچنین نمونه‌هایی از دوره ساسانی، از خراسان بزرگ که احتمالا مرتبط باشند به آثار سلسله کوشانی، از دوره‌های مختلف اسلامی از مناطق مختلف ایران ازجمله سیراف، هرمز و قشم که نشان دهنده ارتباط ایران با چین است و از شاخص‌ترین آنها می‌توان به چینی‌های آبی و سفید اشاره کرد در این نمایشگاه به نمایش درآمده اند.
سمنان؛ یکی از منزلگاههای تاریخی شناخته شده در مسیر جادۀ ابریشم
انیسی شهر تاریخی سمنان را بستر شکل‌گیری بخش از میراث ارزشمند معماری و شهری و نیز یکی از منزلگاههای تاریخی شناخته شده در مسیر جادۀ ابریشم خواند و تصریح‌کرد: دوره حکومت صفوی بویژه عهد شاه عباس اول، ساخت کاروانسراها رونق چشمگیری مییابد که یکی از این نمونهها، کاروانسرای منسوب به دورۀ صفوی، در شهر سمنان است.
به گزارش روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، علیرضا انیسی عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری این مطلب را 11 بهمن ،1401در نخستین نشست تخصصی همایش «چشم‌انداز منطقه‌ای میراث راه ابریشم، همزیستی فرهنگها » مطرح کرد و با بیان بخشی از مقاله«کاروانسرای تاریخی سمنان، معرفی و بررسی معماری»گفت: جادۀ ابریشم از جملۀ مهمترین مسیرهای قدیمی در قاره آسیا است که از چین شروع و پس از عبور از فلات ایران به انطاکیه در بندر سواحل دریای مدیترانه ختم می‌شود.
او با بیان‌اینکه این راه طولانی تنها یک مسیر تجاری نبوده، بلکه عامل و وسیلهای برای تبادل فرهنگی و آشنایی جوامع، آداب و سنن یکدیگر بوده است افزود: حفظ مسیرهای تجاری و ایجاد امکانات لازم برای انجام سفر و تداوم حضور انسان در گِرو ایجاد سرپناه مناسب برای اقامتگاههای موقت است.
انیسی، یکی از ابزارهای موثر در جهت تحقق این هدف بر اساس شواهد تاریخی را احداث بناهای وابسته به تجارت میان شهرها دانست که در کالبد «کاروانسرا» تجلی یافته و گفت: کارونسرا یکی از گونههای معماری است که نقش مهمی در تداوم و گسترش ارتباطات و تبادلات بازرگانی در پهنه سرزمین ایران ایفاء کرد و نقش مهمی در رونق تجاری هر منطقه داشت.
عضو هیأت‌علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری با اشاره به اینکه، درگذشته هرچه تعداد کاروانسراها در مسیرهای تجاری بیشتر می‌شد، رونق اقتصاد تجاری در آن منطقه نیز افزایش می‌یافت افزود: معماری کاروانسرا در طول تاریخ در هر دوره بر حسب نیاز تغییر کرد، ولی توانست با تداوم ساختار معماری به همراه نوآوری و تکمیل اجزا و عناصر خود، فضایی مناسب برای پاسخگویی به نیازهای انسانی خلق کند.
به گفته او، دوره حکومت صفوی بویژه عهد شاه عباس اول، به دلایل مختلف از جمله سیاستهای خاص تجاری و بازرگانی درکشور، پراکندگی و تنوع ساخت این گونه معماری رونق چشمگیری مییابد که یکی از این نمونهها، کاروانسرای منسوب به دورۀ صفوی، در شهر سمنان است.
معاون پژوهشی پژوهشگاه گفت: این شهر تاریخی بستر شکل‌گیری بخش از میراث ارزشمند معماری و شهری و نیز یکی از منزلگاههای تاریخی شناخته شده در مسیر جادۀ ابریشم است و این مقاله قصد دارد به معرفی و بررسی معماری این کاروانسرا که یکی از بناهای با ارزش که در نوع خود در شهر سمنان بی نظیر است، بپردازد.
مروری بر سازههای معماری بینراهی راه ابریشم در خراسان
رجبعلی لباف خانیکی از مؤسسه فرهنگی-پژوهشی کهن بوم خراسان نیز در ادامه با مروری بر سازههای معماری بینراهی راه ابریشم در خراسان گفت: به استناد تعاریف و نقشههای فرضی گوناگونی که پژوهشگران و صاحبنظران از «شاهراه بزرگ شرق» یا «راه خراسان» که اخیراً به «راه ابریشم» معروف شده ارائه کردهاند، نمیتوان آن پدیده را صرفاً یک خط ارتباطی فرض کرد، بلکه به نظر میرسد راه ابریشم بستر وسیعی بوده که شهرها و مراکز فرهنگی و تمدنی شرق عالم را از چین به ایران و بینالنهرین و کنارههای دریای سیاه و مدیترانه در غرب و سواحل و جزایر خلیج فارس و دریای عمان در جنوب ایران ارتباط میداده و در آن بستر از گذشتههای دور کالا و فرهنگ مبادله میشده است.
او افزود: اگر این فرضیه را بپذیریم، آن بستر تمامی رشته راه‌هائی را شامل میشده که در نهایت به شاهراه اصلی ارتباطی شرق به غرب متصل میشدهاند.
لباف خانیکی اظهارکرد: آن راهها به اقتضای موقعیت، از اقلیمها و بافتهای مختلف چون: دشت، کوه، بیابان و کویر با آب و هوا و امکانات گوناگون عبور میکرده و رهگذران در هر اقلیم خود را با شرایط محیطی سازگار میکردند و عمدتاً در سازگاری، محیط معماری را به خدمت میگرفتند و از سازههای معماری متنوع بهره میبردند.
عضو مؤسسه فرهنگی-پژوهشی کهن بوم خراسان افزود: خراسان کنونی از ابتدای شهرستان سرخس در شمالشرق تا انتهای شهرستان سبزوار در غرب و انتهای شهرستان طبس در جنوب غرب بسترهای گستردۀ بخشی از راه ابریشم بوده و شرایط و اقلیمهای متفاوت در آن مسیرهای طولانی ایجاب میکرده است که انواع کاروانسرا، چاپارخانه، حوضانبار، یخدان، پل، مناره و راه سنگفرش ساخته شود که البته هریک متناسب با زمان و مکان و کاربرد آنها از ویژگیهای خاص برخوردار بوده که در حال حاظر هنوز آثار و نشانههائی از آنها برجای مانده و امکان بررسی و مطالعۀ آنها را فراهم کرده است.
ایستگاههای پارتی ایزیدور خاراکسی(کهنترین متن جغرافیای ایران باستان)
در ادامه نادر کریمیان سردشتی عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری با اشاره به کتاب «ایستگاههای پارتی» اثر ایزیدور خاراکسی گفت: این کتاب میتواند به عنوان ارزندهترین کتاب در زمینۀ جغرافیای باستانی ایران زمین بهشمار آید و برای ارزش این کتاب همین بس که جهت تبیین جغرافیای دقیق ایران باستان بویژه دورۀ پارتی منحصر بهفرد است.
او افزود: در حقیقت کتاب خاراکسی از زمره مراجع مهم جغرافیایی است که باید به قول فرنگیان در زمره آثار handbook قرارگیرد، زیرا پیوسته باستان شناسان و مورخان و جغرافیدانان بدان نیاز دارند.
کریمیان سردشتی تصریح‌کرد: این اثر شامل سه بخش مجزاست: گزارش ایستگاهها و منزلگاههای پارتی (شامل 19 سرزمین باستانی)؛ گزارشی از متن «گشتی در قلمرو پارتها» (اشکانیان) راجع به نحوه صید مروارید در خلیج فارس؛ بخش سوم راجع به مسایل و مناطق جغرافیایی به نقل از کتاب تاریخ طبیعی پلینی است.
نیشابور در شبکۀ تبادلات شرق و غرب جهان اسلام و فراسوی آن
مقاله «نیشابور در شبکۀ تبادلات شرق و غرب جهان اسلام و فراسوی آن» نیز در ادامه این نشست تخصصی توسط زهرا لُرزاده دانش آموخته دکتری باستان شناسی دانشگاه گوته فرانکفورت و هایده لاله عضو هیات علمی گروه باستان شناسی دانشگاه تهران ارائه شد.
هایده لاله عضو هیات علمی گروه باستان شناسی دانشگاه تهران با بیان گوشه‌ای از این مقاله گفت: نیشابور تنها ربع از ارباع چهارگانۀ خراسان بزرگ که امروز در مرزهای سیاسی ایران بهجا مانده، در بازۀ زمانیِ بیش از پانزده قرن بارها پایتخت و کرسی خراسان بزرگ بود و یکی از مراکز اصلی در شبکۀ ارتباطی میان قارهایِ بین شرق و غرب جهان ایرانی و جهان اسلام و فراسوی آن بهشمار میآمد.
او افزود: در تقسیمبندی چهارگانۀ خراسان بزرگ، نیشابور به عنوان گستردهترین بخش و کلانشهر آن و بهعنوان یکی از مهمترین شهرهای شرق جهان اسلام در دوران اوج و بالندگی خود از قرن سوم تا ششم هجری قمری گسترۀ جغرافیایی وسیعی را در بر داشت که با تمامیتی یکپارچه حضور شکوفای آنچه که نیشابور بزرگ مینامیم را، تا مدتها در حوزههای مختلف سیاسی و اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی جهان آن روزگار میسّر ساخته بود.
زهرا لُرزاده دانش آموخته دکتری باستان شناسی دانشگاه گوته فرانکفورت افزود: نیشابور با موقعیت قرارگیری خود واقع در جنوب ـ جنوبشرقی کوههای کپهداغ و بلخان که سه ربع دیگر خراسان بزرگ را از فلات ایران جدا میکند نقش کلیدی در برقراری ارتباط بین ارباع خراسان و نیز ارتباط خراسان و خوارزم و ورارود با دل ایرانشهر و غرب جهان اسلام و فراتر از آن ایفا میکرده است.
او اظهارکرد: نیشابور نه تنها از طریق تجارت فرامنطقهای مواد و محصولات خود یک مرکز مهم اقتصادی بود، بلکه کانون تبادل اندیشه‌ها و جریان‌های فکری بهشمار میآمد و این خود جایگاه ویژه‌ای در روابط متقابل شرق و غرب به نیشابور داده بود.
نویسندگان در پایان یادآور شدند: در مقالۀ حاضر برآنیم تا اهمیت مفهوم مرکزیت کلانشهر نیشابور در گستره بزرگ جغرافیای اداری آن را در دل شبکههای ارتباطی آشکار و توان طبیعی و فرهنگی آن را در ایجاد زمینههای گوناگون تبادلات و تعاملات در پهنۀ گستردۀ جهان اسلام ارزیابی کنیم.
کتاب«مجموعه مقالات سومین کنفرانس بین‌المللی باستان‌شناسی و حفاظت در امتداد جاده ابریشم» رونمایی شد
کتاب«مجموعه مقالات سومین کنفرانس بین‌المللی باستان‌شناسی و حفاظت در امتداد جاده ابریشم» در همایش چشم‌انداز منطقه‌ای میراث راه ابریشم رونمایی شد.
به گزارش روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، کتاب«مجموعه مقالات سومین کنفرانس بین‌المللی باستان‌شناسی و حفاظت در امتداد جاده ابریشم» به اهتمام عادل فرهنگی و مهنار اشرفی توسط انتشارات پژوهشگاه به چاپ رسیده است.
این کتاب مشتمل بر 33 مقاله فارسی، منطبق بر محورهای سومین کنفرانس بین‌المللی باستان‌شناسی و حفاظت در امتداد جاده ابریشم است.
«رباط شرف خراسان رضوی»،«دروازه جاده ابریشم، نقش شهر ایرانی در توسعه‌های منطقه‌ای و فرامنطقهای جاده ابریشم»،«فضاهای خدماتی پل‌های تاریخی در راه قزوین-گیلان، نمونه موردی پل‌های انبوه و منجیل»،«ابریشم در جاده ابریشم»،«گونه‌شناسی ابریشم به روش میکروسکوپی طیف سنجی مادون قرمز و چالش‌های مربوط به آن» و … عناوین برخی مقالات به چاپ رسیده در این کتاب است.
بدون دیدگاه