اولین نگاه به جشنواره کن ۲۰۲۳

محمد حقیقت – پاریس
سینمای ایران با فیلمی متفاوت «آیه‌های زمینی»، ساخته علی عسگری و علیرضا خاتمی که می‌توان آن را سینمای رهاشده از قید سرمایه دانست، خون تازه‌ای به رگ‌های این سینما جاری کرده؛ سینمایی که می‌توان آن را «سینمای اورژانس» هم نامید!
این نوع سینما، نگاهی تیزبین و فوری اما مینیاتوروار، دقیق و واشکافانه به جامعه دارد. در این سینما، فیلمساز دوربین را برمی‌دارد، معطل این و آن نمی‌ماند، هوشیارانه،‌ رها شده از بندها، تابلوهایی از جامعه را به تصویر می‌کشد که در بخش‌هایی با لایه‌های از طنز چخوفی هم همراه است.
فیلم سر به نقاط جامعه می‌کشد، با خود می‌گوید: نیاز دارم بسازم، پس می‌سازم، هستم، می‌بینم، پس می‌سازم.
«سینمای اورژانس » منتظر نمی‌ماند، عمل می‌کند. داستان فیلم، داستان همین افرادی است که هر روز با آنها سرو کار داریم، باید آنها را باحوصله‌تر ببینیم.
در اینجا سینماگر به دنبال قهرمان‌پروری و داستان‌سازی نمی‌رود. هرکسی خودش پر از ماجرا است، پر از داستان است.
سکانس‌های اول و آخر بسیار هوشمندانه کل ماجراها را به هم پیوند داده و جمع‌بندی می‌کند.
در اینجاست که عنوان فیلم خود را نمایان می‌کند: «آیه‌های زمینی»، عنوان شعری از فروغ فرخزاد است که می‌توان معنی و مفهوم آن را در سکانس پایانی فیلم دید.
بخشی از شعر فروغ چنین است:‌ «….و آنگاه خورشید سرد شد، ‌برکت از زمین‌ها رفت…. شب در تمام پنجره‌های پریده رنگ، مانند یک تصور مشکوک، پیوسته در تراکم و طغیان بود… چه روزگار تلخ ‌سیاهی…. خورشید مرده بود… این اجتماع ساکت بی جان…»
فکر می‌کنم که بی‌خود نبوده که این دو فیلمساز، عنوان فیلم را «آیه‌های زمینی) گذاشته‌اند!
بعدا بیشتر درباره آن خواهیم نوشت.

***

دبیرکل جشنواره آقای تییری فرمو به همراه کمیته انتخاب خود از بین بیش از دوهزار فیلم رسیده به جشنواره، در کنفرانس مطبوعاتی که در سینمای ugc خیابان شانزه‌لیزه برپا شد، فعلا اسامی ۵۲ فیلم را اعلام کرد؛ در بخش مسابقه (۱۹ فیلم)، در بخش نوعی نگاه (۱۷فیلم) و بقیه در خارج از مسابقه و سانس‌های ویژه قرار دارند.
به نظر می‌آید مدیر فستیوال توانسته باشد تمام سلیقه‌ها را راضی نگهدارد، در برخورد با تعدادی از منتقدین حاضر در کنفرانس و همچنین با بررسی گذرای رسانه‌های فرانسوی، می‌توان رضایت آنها را دریافت. بسیاری معتقدند که امسال، سالی بسیار پر بار و امیدوار کننده‌ای‌ برای هفتادو ششمین دوره جشنواره کن خواهیم داشت.
فیلمسازان سرشناس و سالمند از یک طرف و کارگردانان جوان و تازه‌نفس که می‌توانند کنجکاوبرانگیز باشند.
از طرف دیگر، با حضور خود در مسابقه و سایر بخش‌ها، ما را به وجد و هیجان می‌آورد. تنها شنیدن نام‌ فیلمسازانی چون ویم وندرس، کن لوچ، نوری بیلگه جیلان، کوریدا و نانی مورتی که همگی نخل طلا برده‌اند و به ویژه کن لوچ که برای به دست آوردن سومین نخل طلا شانس خود را آزمایش می‌کند، جالب توجه است.
از سو ی دیگر، نام آشنایانی چون،‌ اکی کوریسماکی، وس اندرسون، مارکو بلوکیو، ونگ بین و تازه‌نفس‌ها ترکیبی دلپذیر (فعلا روی کاغذ) برای‌مان ایجاد می‌کنند.
همچنین در خارج از مسابقه آثار مارتیناسکورسیزی، پدرو آلمادوار، ویکتور اریسه، تاکشی کیتانو ، استیو مک کویین و… حضورشان شوق‌برانگیز است.
از سویی حضور هشت کارگردان زن در بخش مسابقه برای نخستین بار ، قابل توجه است. باید اضافه کردکه البته در روزهای آینده، چند فیلم دیگر قرار است به بخش مسابقه اضافه شود که احتمالا یکی از آنها ازفرانسه خواهد بود.
همچنین دو یا سه فیلم نیز به بخش نوعی نگاه، افزوده خواهد شد.
جدا از این، امسال توجه به سینمای جوان آفریقا، از اهمیت ویژه‌ای می‌تواند برخوردار باشد.
در بخش مسابقه‌ای «نوعی نگاه» که از اهمیت قابل توجهی برخوردار است، تمرکز بر آثار سینماگران کمتر شناخته شده است که آثارشان می‌تواند از ویژگی‌های متفاوتی نسبت به فرم کلاسیک و عرف قراردادی سینما داشته باشد. کمیته انتخاب برای این بخش به دنبال «نگاهی دیگر» به سینما که همان «نوعی نگاه» باشد متمرکز شده است.
اکثر این فیلمسازان بعدا به بخش مسابقه راه می‌یابند و «نوعی نگاه» حالت سکوی پرتاب برای آنها دارد. لازم به یادآوری است که هنوز لیست آثار فیلم‌های کوتاه مسابقه و همچنین سینه فونداسیون اعلام نشده است.
در روزهای آینده همچنین نام داوران بخش اصلی و سایر بخش‌ها اعلام خواهد شد.
پوستر جشنواره هنوز رونمایی نشده است.
بخش‌های موازی شامل «هفته منتقدین» روز دوشنبه لیست خود را منتشر می‌کند و بخش «۱۵ روزسینماگران» هم روز سه‌شنبه آینده لیست فیلم‌های خود را اعلام می‌کند.
آیا فیلم دیگری از سینماگران ایرانی در این بخش ها حضور خواهد داشت؟ باید منتظر ماند.